Miễn học phí: Cần có chính sách hỗ trợ trường "phi quốc lập"

Cuối tháng 2 vừa qua, Bộ Chính trị đã quyết định từ năm học 2025-2026, toàn bộ học sinh từ mầm non đến giáo dục phổ thông trên cả nước sẽ được miễn học phí. Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, sẽ có khoảng 23,2 triệu học sinh nằm trong nhóm đối tượng được hỗ trợ, với kinh phí ngân sách Nhà nước phải chi trả để thực hiện chính sách này là 30 nghìn tỷ đồng một năm.

Bố trí ngân sách 30.000 tỷ không hề đơn giản

Khoản tiền học phí cho một gia đình tuy nhỏ, nhưng với hơn 23 triệu học sinh là con số rất lớn với ngân sách nhà nước. Theo các chuyên gia, cần có nhiều điều chỉnh kèm theo, để quá trình thực thi đi được đường dài.

Trao đổi với Đời sống & Pháp luật, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đánh giá miễn học phí là chính sách an sinh quan trọng, thể hiện sự nỗ lực, quan tâm của Đảng và Nhà nước đến giáo dục, được nhân dân trông đợi từ lâu.

"Trong những năm qua, chúng ta cũng đã xác định rất rõ giáo dục là quốc sách hàng đầu. Nhiều Nghị quyết, Chỉ thị đã được ban hành hướng tới phát triển giáo dục, nhất là trong thời kỳ đẩy mạnh khoa học công nghệ, chuyển đổi số thì giáo dục lại càng đóng vai trò quan trọng. Chính sách miễn học phí ra đời trong bối cảnh người dân vẫn bị chịu ảnh hưởng kéo dài của đại dịch, kinh tế còn gặp nhiều khó khăn, cần rất nhiều sự hỗ trợ", bà Nguyễn Thị Việt Nga bày tỏ.

Đại biểu cho rằng để chính sách này thực sự có hiệu quả cao thì cần thêm nhiều giải pháp đồng bộ, bởi có rất nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện. Theo bà Nga miễn học phí cho toàn bộ khối trường công lập, chắc chắn sẽ tạo áp lực không nhỏ lên dẫn đến cái việc áp lực lên các trường công.

"Chúng ta thấy số lượng trường công lập hiện nay vẫn còn khá khiêm tốn, trong khi nhu cầu học lại lớn. Vốn dĩ áp lực tuyển sinh của khối này đã rất cao, nếu bây giờ miễn học phí, sẽ càng khiến cho các phụ huynh quyết tâm bằng mọi giá phải dành cho con mình một suất vào công lập. Việc cạnh tranh rất khốc liệt, rất có thể làm tái diễn tình trạng chạy đua dạy thêm, học thêm, nhồi nhét kiến thức cho con em mình", vị Đại biểu đưa ra quan điểm.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương.

Một vấn đề nữa mà bà Nga cho rằng cần phải tính toán tới đó là ngân sách Nhà nước. Đại biểu chia sẻ: "Miễn học phí là một tin vui với phụ huynh học sinh, nhưng đồng nghĩa với việc ngân sách Nhà nước phải chi ra một khoản, bù đắp bằng ngân sách vào cái khoản chi phí đó".

"Tôi nghĩ rằng song song với việc có thêm nhiều chính sách an sinh để đảm bảo cuộc sống của người dân, thì các cấp, các ngành, các địa phương phải vô cùng nỗ lực vào tập trung phát triển kinh tế - xã hội. Bởi vì chỉ có phát triển mạnh kinh tế, thì mới có phần ngân sách để chi cho an sinh xã hội nhiều hơn", Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga chia sẻ.

Đồng thời, khi không còn phải đóng học phí, Bộ GD&ĐT cần có những chỉ đạo sát sao, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Bởi, giáo dục là nền tảng để tăng năng suất lao động, từ đó, tạo đà để phát triển kinh tế.

Trước chính sách mới, TS. Lê Đông Phương – Nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giáo dục đại học, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cũng nhận thấy nhiều vấn đề đặt ra khi thời gian từ nay đến đầu năm học 2025 – 2026 không còn nhiều. "Ngân sách Nhà nước thường đã được dự toán từ cuối năm ngoái (2024 - PV), chúng ta có thể bố trí đủ và kịp con số 30.000 tỷ hay không? Nên khả năng có nhiều trường không kịp hoặc không được cấp bù tiền học phí đó", ông Lê Đông Phương nhận định.

Bên cạnh đó, ông Lê Đông Phương cũng cho rằng còn rất nhiều chi phí học tập khác mà phụ huynh phải bỏ ra. Ở cấp độ gia đình, sẽ có nhiều phụ huynh, đặc biệt là ở các thành phố lớn thấy rằng cái phần miễn này không đáng kể, bởi các em đang còn mất tiền ăn trưa, tiền học bán trú, mua sách, vở, đồng phục,...

TS. Lê Đông Phương – Nguyên Giám đốc Trung tâm nghiên cứu giáo dục đại học, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam.

Đưa ra giải pháp cho nguồn ngân sách, trao đổi với Người Đưa Tin, TS. Hoàng Ngọc Vinh – nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ GD&ĐT cho biết để thực hiện hiệu quả, cần có chiến lược tài chính hợp lý, đi đôi với tinh giản bộ máy, chống lãng phí và nâng cao chất lượng giáo dục.

"Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước, hoạt động hiệu lực và hiệu quả hơn. Đây chính là nguồn lực tài chính quan trọng để đảm bảo thực hiện chính sách miễn học phí mà không tạo áp lực quá lớn lên ngân sách quốc gia. Chống tham nhũng, lãng phí thất thoát trong quản lý ngân sách công là điều kiện tiên quyết để đảm bảo nguồn lực thực sự đến tay học sinh và giáo viên", ông Hoàng Ngọc Vinh bày tỏ.

Cần có chính sách hỗ trợ trường tư

Mất công bằng giữa khối trường công lập và trường tư cũng là nội dung mà bà Nguyễn Thị Việt Nga lo lắng khi thực thi chính sách miễn học phí. Ở đây, chuyên gia khẳng định các trường ngoài công lập phải "gánh vác" một phần trong trách lớn để phát triển hệ thống giáo dục. Thế nhưng, nhóm trường này lại chưa có nhiều những chính sách ưu đãi để thu hút đầu tư, phát triển.

"Muốn phụ huynh tin tưởng một trường tư tốt để gửi con em mình có rất nhiều vấn đề, quan trọng nhất là học phí không quá chênh lệch so với trường công. Nếu bây giờ trường công còn không mất học phí sẽ dẫn tới sự mất công bằng không nhỏ", Nguyễn Thị Việt Nga cho hay.

Đồng quan điểm trên, TS. Hoàng Ngọc Vinh cũng đưa ra kinh nghiệm từ chính sách miễn học phí ở Thái Lan từ năm 1999. Theo đó, Chính phủ có thể nghiên cứu huy động thêm nguồn tài chính từ các quỹ giáo dục, thuế tiêu dùng đặc biệt hoặc hợp tác với khu vực tư nhân để xã hội hóa một phần giáo dục.

Bên cạnh đó, cần có chính sách hỗ trợ học sinh trường tư nhằm đảm bảo công bằng trong tiếp cận giáo dục. Việc tận dụng công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý giáo dục cũng sẽ giúp tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống.

Bộ GD&ĐT đánh giá học phí ảnh hưởng tới hầu hết các gia đình và là vấn đề dư luận xã hội quan tâm mỗi khi bắt đầu năm học mới. Việc mở rộng đối tượng miễn học phí ảnh hưởng đến cân đối ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, việc miễn học phí đối với học sinh cấp trung học phổ thông (lớp 10 đến lớp 12) có thể ảnh hưởng tới định hướng phân luồng học sinh sau trung học cơ sở trong việc lựa chọn học lên trung học phổ thông hay lựa chọn học nghề.

Tuy nhiên, nếu thực hiện chính sách miễn học phí cho toàn bộ trẻ em mầm non đến trung học phổ thông trên cả nước sẽ góp phần quan trọng làm tăng chất lượng giáo dục, được sự đồng thuận cao của xã hội, phù hợp với ưu việt của chế độ, chủ trương của Đảng, Nhà nước đối với giáo dục và phù hợp với xu thế chung của các nước phát triển.