Lệnh cấm thuốc lá ở New Zealand có trở thành hình mẫu cho thế giới?

Cấm thuốc lá vĩnh viễn với người sinh từ năm 2009

Ngày 13/12 (giờ địa phương), New Zealand đã thông qua lệnh cấm hút thuốc lá vĩnh viễn với những người trẻ tuổi ở quốc gia này. Cụ thể, luật quy định rằng thuốc lá sẽ không bao giờ được bán cho những người sinh từ ngày 1/1/2009, The Guardian đưa tin. 

Điều này đồng nghĩa với việc độ tuổi tối thiểu để mua thuốc lá ở New Zealand sẽ tiếp tục tăng lên. 

Lệnh cấm sẽ đi kèm với một loạt các biện pháp khác nhằm tăng giá thuốc lá và khiến cho sản phẩm này khó tiếp cận hơn, buộc chúng chỉ được bán ở các cửa hàng thuốc lá chuyên dụng, thay vì tràn lan ở những cửa hàng và siêu thị trên đường phố New Zealand.

Quốc gia này cũng đã tăng tài trợ cho các chiến dịch và dịch vụ y tế, đồng thời triển khai các dịch vụ cai thuốc dành riêng cho cộng đồng người Maori và Thái Bình Dương.

Luật mới tăng độ tuổi tối thiểu được mua thuốc lá ở New Zealand, có hiệu lực từ năm 2023. Ảnh: Getty Images.

Số lượng cửa hàng được phép bán thuốc lá hợp pháp tại New Zealand sẽ giảm xuống còn 1/10 so với mức hiện có – từ 6.000 xuống chỉ còn 600 trên toàn quốc. Các luật đã được thông qua lần đọc cuối cùng vào tối 13/12 và sẽ có hiệu lực từ năm 2023. New Zealand cố gắng đạt được mục tiêu “không khói thuốc” vào năm 2025.

Thứ trưởng Bộ Y tế New Zealand, Tiến sĩ Ayesha Verrall nói với các nhà lập pháp tại Quốc hội: "Không có lý do chính đáng nào để cho phép bán một sản phẩm giết chết một nửa số người sử dụng nó. Chúng tôi sẽ chấm dứt điều này trong tương lai khi đạo luật này được thông qua". 

Bà Ayesha Verrall cho biết, hệ thống y tế sẽ tiết kiệm được hàng tỷ USD từ việc không cần điều trị các bệnh do thuốc lá gây ra như ung thư, đau tim, đột quỵ và cắt cụt chi. Bà cho biết dự luật sẽ tạo ra sự thay đổi mang tính thế hệ và để lại di sản về sức khỏe tốt hơn cho giới trẻ.

Thứ trưởng Bộ Y tế New Zealand, Tiến sĩ Ayesha Verrall. Ảnh: Stuff Limited.

Hình mẫu cho thế giới? 

Khi New Zealand công bố kế hoạch toàn diện nhằm chấm dứt việc hút thuốc lá ở quốc gia của họ, các nhà nghiên cứu về thuốc lá và nhà hoạch định chính sách y tế ở nhiều nơi trên thế giới đã chú ý đến lệnh cấm này, theo NPR.

Trên thực tế, chính sách được thông qua thành luật từ ngày 13/12, có ảnh hưởng sâu rộng đến mức nó có thể đại diện cho điều mà các chuyên gia gọi là "trận chung kết" trong cuộc chiến chống thuốc lá.

Geoffrey Fong, nhà nghiên cứu về chính sách thuốc lá tại Đại học Waterloo ở Ontario (Canada), cho biết: “Đạo luật của New Zealand bao gồm một loạt các biện pháp phi thường và có ảnh hưởng sâu rộng thường được nói đến nhưng chưa bao giờ được thực hiện. Điều đó rất thú vị và có ảnh hưởng rất mạnh mẽ đối với thế giới".

Các nhà nghiên cứu thuốc lá và nhà hoạch định chính sách y tế trên khắp thế giới cho biết họ sẽ theo dõi chặt chẽ kết quả của lệnh cấm hút thuốc lá ở New Zealand, nhằm đánh giá liệu nó có thể được nhân rộng ở những nơi khác hay không.

Các chuyên gia hy vọng lệnh cấm của New Zealand sẽ là một hình mẫu cho những quốc gia khác. 

Hình ảnh cảnh báo trên bao thuốc lá và mức thuế cao đã giúp New Zealand hạn chế hút thuốc trong vài thập kỷ qua. Ảnh: Getty Images.

Wael Al-Delaimy, nhà dịch tễ học tại Đại học California ở San Diego (Mỹ), chia sẻ: "Đây sẽ là một ví dụ hoặc một hình mẫu tuyệt vời - giống như một thử nghiệm, phải không? Nếu lệnh cấm đã hoạt động ở đó (New Zealand - PV), chắc chắn có khả năng nó sẽ hoạt động ở nơi khác".

Các nhà nghiên cứu đã đồng ý rằng lệnh cấm trên diện rộng, giống như lệnh cấm được đề xuất ở New Zealand, nên đi kèm với các biện pháp giảm thiểu thuốc lá khác để tối đa hóa hiệu quả.

Luật mới cũng làm giảm số lượng các nhà bán lẻ có thể bán các sản phẩm thuốc lá.

Tính khả thi ở quốc gia khác

Tờ NPR thông tin, lệnh cấm hút thuốc có thể dễ dàng ban hành ở New Zealand hơn so với những nơi khác trên thế giới.

Tại Mỹ, lệnh cấm hút thuốc ở cấp liên bang rất ít. Một sắc lệnh hành pháp do cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton ký năm 1997 đã cấm hút thuốc bên trong các tòa nhà liên bang. Vào năm 2000, Bộ Giao thông vận tải Mỹ đã cấm hoàn toàn việc hút thuốc trên tất cả các chuyến bay chở khách.

Thay vào đó, nhiều lệnh cấm hút thuốc trong nhà của Mỹ được kiểm soát bởi các bang và thành phố. Khoảng một chục tiểu bang không có lệnh cấm hút thuốc trong nhà trên toàn khu vực và một số tiểu bang khác miễn trừ các quán bar và một số loại hình kinh doanh. 

Ngay cả một tiểu bang "tự do" như California - tiểu bang đầu tiên thông qua lệnh cấm hút thuốc trong nhà hàng - sẽ phải đối mặt với những thách thức trong việc ban hành lệnh cấm giống như New Zealand, ông Wael Al-Delaimy. 

Nhà nghiên cứu Al-Delaimy đã sống và làm việc ở New Zealand trong vòng 5 năm. Ở đó, nghiên cứu của ông về ảnh hưởng của khói thuốc đối với nhân viên quán bar đã được Bộ Y tế New Zealand tham khảo trong nỗ lực thông qua lệnh cấm hút thuốc trong nhà vào đầu những năm 2000. 

Bích Thảo (Theo The Guardian, Time, NPR)