Lễ cúng Thần Rừng - Lễ hội độc đáo của người Cờ Lao tại Hà Giang

Dân tộc Cờ Lao là một trong những dân tộc có dân số ít ở Việt Nam. Người Cờ Lao ở Việt Nam vốn từ Trung Quốc di cư sang. Trải qua các thời kỳ lịch sử, các nhóm Cờ Lao đã di cư dần xuống phía Nam rồi vào Việt Nam. Dân tộc Cờ Lao chỉ cư trú ở tỉnh Hà Giang, gồm vùng cao núi đá, núi đất (các huyện Đồng Văn, Mèo Vạc, Hoàng Su Phì), vùng giữa (huyện Yên Minh) và vùng thấp (hai huyện Vị Xuyên, Bắc Quang).

Người Cờ Lao có nhiều nét văn hóa phi vật thể rất phong phú, có vốn văn hoá dân gian truyền thống bao gồm truyện kể dân gian, dân ca, dân vũ, nghề thủ công truyền thống, trong đó Lễ cúng thần Rừng của dân tộc Cờ Lao sinh sống tại thôn Má Chề, xã Sính Lủng, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang cũng rất độc đáo. Lễ hội cũng là dịp sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng dân gian, gắn với đời sống của đồng bào.

Dân tộc Cờ Lao là một trong những dân tộc có dân số ít ở Việt Nam và chỉ cư trú ở khu vực tỉnh Hà Giang

Thôn Má Chề có 87 hộ với 446 nhân khẩu, gồm 02 dân tộc chính là Cờ Lao và Mông. Trong đó, dân tộc Cờ Lao có 46 hộ, với 245 nhân khẩu; Người Cờ Lao quan niệm rằng thế giới bao gồm 3 bộ phận cấu thành đó là: Trời, đất, nước. Người Cờ Lao chịu ảnh hưởng của tín ngưỡng đa thần, vạn vật hữu linh. Họ cho rằng, tất cả mọi vật sống như: cây cối, hoa màu, ngô, các loại vật nuôi.. đều có linh hồn. Chính vì vậy người Cờ Lao quan niệm rằng muốn có cuộc sống an lành, khỏe mạnh, làm ăn phát đạt không ốm đau, bệnh tật và hoa màu phát triển tốt, vật nuôi mau lớn, không có dịch bệnh thì cần phải tiến hành nhiều lễ cúng, bởi thế người Cờ Lao luôn chú trọng việc cúng các thần là rất quan trọng, đặc biệt là lễ cúng thần rừng mang ý nghĩa cộng đồng cao và ý nghĩa nhân văn sâu sắc.

Lễ cúng thần Rừng của người Cờ Lao tại thôn Má Chề được diễn ra vào khoảng từ 7 đến 9 giờ sáng. Trong năm chỉ có 03 ngày là cúng được “Lùng phàng mí sính” theo âm lịch, đó là ngày mùng 03/3 hoặc ngày mùng 9/9, ngày 29 tháng chạp âm lịch. Các hộ gia đình góp tiền để chuẩn bị lễ vật trước 2 - 3 ngày và thông báo cho người thân trong gia đình về dự lễ đông đủ, Lễ vật dâng cúng gồm: 1 con dê đực, 1 con gà, 2 chai rượu, gạo, vàng hương, giấy bản và một số vật dụng khác...sử dụng trong quá trình thực hiện Lễ cúng thần rừng. 

Thầy cúng đang chuẩn bị vàng hương, giấy bản để làm lễ

Người Cờ Lao không giống như các dân tộc khác là phải lập miếu thờ mà chỉ chọn một chỗ tương đối bằng phẳng ở bên cạnh khe đá tại địa điểm có gốc cây to trong khu rừng cấm của thôn để thờ cúng Lễ cúng thần rừng. Tại nơi đàn cúng cũng không quy định đặt bao nhiêu bát hương mà chỉ có một bát hương cúng chung cho tất các các vị thần, bát hương được đặt trên phiến đá to, phía dưới để 3 chiếc chén vại trên phiến đá bằng phẳng. Ở đây lễ cúng được thực hiện qua hai bước đó là: Cúng sống và cúng chín. Các loại lễ vật được người dân trong thôn đóng góp bằng tiền mua chung để thể hiện sự đoàn kết cộng đồng của cả làng và cầu nguyện cho tất cả người dân trong thôn quanh năm 12 tháng bình an, khỏa mạnh, không ốm đau, bệnh tật... hoa màu phát triển tốt, vật nuôi mau lớn, không bị dịch bệnh...

Bát hương được đặt trên phiến đá to, phía dưới để 3 chiếc chén vại trên phiến đá bằng phẳng

Lễ cúng thần rừng của người Cờ Lao xã Sính Lủng, huyện Đồng Văn có lịch sử lâu đời, lễ cúng vẫn được cộng đồng người Cờ Lao tại địa phương bảo lưu, duy trì tổ chức. Lễ cúng thần rừng đóng vai trò quan trọng như tiếp thêm sức mạnh cho người dân, giúp họ luôn tin tưởng vào sự hiện diện của các đấng thần linh luôn song hành trong cuộc sống, ở bên cạnh họ mỗi khi họ cần, gặp khó khăn.... Đồng thời thông qua việc tổ chức lễ cúng sơn thần thổ địa còn góp phần vào việc giữ gìn và bảo tồn vốn văn hóa truyền thống, có vai trò lớn trong việc giáo dục thế hệ trẻ nhớ về lịch sử, bảo vệ môi trường sống.