Khắc phục tình trạng "nghị quyết hay nhưng khó triển khai" trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV

Đột phá từ đổi mới tư duy phát triển

Tại Hội nghị lấy ý kiến góp ý vào các Dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng do Đảng ủy Trung ương Hội Luật gia Việt Nam phối hợp với Chi ủy Liên đoàn Luật sư Việt Nam tổ chức ngày 29/10, GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ và Pháp luật, UBTƯ MTTQ Việt Nam đã trình bày tham luận về nội dung “Tiếp tục đổi mới tư duy phát triển” trong Dự thảo Văn kiện Đại hội. 

Giáo sư Trần Ngọc Đường cho rằng, việc tiếp tục đổi mới tư duy phát triển là một chủ trương lớn, có ý nghĩa chiến lược, thể hiện tư duy đột phá, tầm nhìn xa và quyết tâm chính trị của Đảng trong việc dẫn dắt đất nước bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với chuyển đổi số và phát triển bền vững. 

Ông nhấn mạnh, đây không phải là sự lựa chọn chủ quan mà là đòi hỏi khách quan, tất yếu, xuất phát từ những biến động sâu sắc của tình hình thế giới và trong nước. 

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống, trong khi cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xu hướng bảo hộ thương mại, biến đổi khí hậu và các vấn đề an ninh phi truyền thống đang định hình lại trật tự toàn cầu. 

Những yếu tố này đặt ra yêu cầu Việt Nam phải có tư duy phát triển mới linh hoạt, nhạy bén và chủ động thích ứng với bối cảnh toàn cầu hóa.

Theo Giáo sư, mục tiêu phát triển nhanh và bền vững của đất nước chưa bao giờ trở nên cấp thiết như hiện nay. Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. 

Để đạt được những mục tiêu này, không thể tiếp tục dựa vào mô hình tăng trưởng theo chiều rộng, phụ thuộc vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ, trong khi công nghiệp hỗ trợ, đổi mới sáng tạo và khoa học – công nghệ vẫn còn hạn chế. 

Cần chuyển từ tư duy tăng trưởng thuần túy sang tư duy phát triển bền vững, từ tư duy quản lý hành chính sang tư duy kiến tạo phát triển. Ông cũng chỉ rõ những tàn dư của tư duy cũ như tâm lý bao cấp, ỷ lại, sợ đổi mới, ngại va chạm vẫn còn tồn tại và là lực cản đối với tiến trình phát triển.

Đánh giá về Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng nội dung "tiếp tục đổi mới tư duy phát triển" đã thể hiện rõ tầm nhìn trí tuệ và là ngọn đuốc soi đường cho tiến trình phát triển của đất nước. 

Dự thảo đã mạnh mẽ đề ra yêu cầu vượt qua tư duy cũ, hướng tới tư duy kiến tạo hiện đại, dựa trên các động lực mới là khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. 

Theo ông, đổi mới tư duy phát triển trước hết phải bắt đầu từ đổi mới nhận thức về động lực và mục tiêu phát triển. Trong giai đoạn mới, phát triển không thể tiếp tục dựa trên khai thác tài nguyên hay đầu tư công lớn, mà phải lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển con người làm nền tảng. 

Con người phải được coi là trung tâm, chủ thể và mục tiêu của phát triển. Nhà nước cần chuyển mạnh từ vai trò quản lý hành chính sang vai trò kiến tạo, phục vụ nhân dân và tạo không gian cho doanh nghiệp, thị trường vận hành hiệu quả.

Giáo sư nhấn mạnh thêm rằng cần tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc hơn tư duy về hội nhập và phát triển bền vững. 

Hội nhập quốc tế phải chủ động, sáng tạo, tích cực tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu, hướng tới vị thế chiến lược trong lĩnh vực công nghệ cao, năng lượng sạch và logistics. 

Phát triển bền vững cần được cụ thể hóa bằng phát triển xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn, bảo đảm sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và an sinh xã hội. Ông cũng đề cập đến tư duy quản trị phát triển, coi đổi mới thể chế là khâu đột phá quan trọng, trong đó Nhà nước phải đóng vai trò kiến tạo, điều tiết vĩ mô, loại bỏ rào cản, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh, minh bạch, đồng thời đặt giáo dục, y tế và an sinh xã hội ở vị trí trung tâm.

Từ góc độ lý luận và thực tiễn, GS.TS Trần Ngọc Đường đề nghị "tiếp tục đổi mới tư duy phát triển" cần được xác định rõ như một quan điểm lớn, xuyên suốt trong toàn bộ Báo cáo Chính trị. 

Ông kiến nghị bổ sung nội dung "Tiếp tục đổi mới tư duy phát triển đất nước trong giai đoạn mới" thành một mục riêng để nhấn mạnh vai trò định hướng lý luận của vấn đề này. 

Đồng thời, cần cụ thể hóa nội dung đổi mới tư duy phát triển trong từng lĩnh vực, ở thể chế phải xây dựng tư duy "kiến tạo phát triển", hoàn thiện hành lang pháp lý cho kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn.

Trong lĩnh vực văn hóa, coi văn hóa là động lực phát triển, đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lai; trong giáo dục, đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng nền giáo dục sáng tạo, hiện đại và bình đẳng; trong xây dựng Nhà nước pháp quyền, hướng tới mô hình liêm chính, hành động, phục vụ nhân dân, phát huy dân chủ và phản biện xã hội. 

Đặc biệt, cần phát huy vai trò của nhân dân như chủ thể đồng kiến tạo phát triển, tham gia hoạch định, thực thi và giám sát chính sách thông qua các cơ chế pháp lý minh bạch và ứng dụng công nghệ số.

Đoàn kết trí tuệ, đóng góp xây dựng Văn kiện Đại hội XIV

Tại hội nghị, nhiều chuyên gia, nhà khoa học, luật gia và luật sư đã thảo luận sôi nổi, đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết và trách nhiệm vào các dự thảo Văn kiện. Các đại biểu thống nhất đánh giá rằng các dự thảo lần này được chuẩn bị công phu, khoa học, bảo đảm tính kế thừa nhưng đồng thời thể hiện nhiều điểm mới, đột phá, phản ánh tầm nhìn chiến lược và tư duy đổi mới sáng tạo của Đảng.

Phát biểu tổng kết hội nghị, ông Nguyễn Khánh Ngọc – Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam cho biết hội nghị đã diễn ra khẩn trương, nghiêm túc, trách nhiệm với tinh thần xây dựng cao. 

Ông nhấn mạnh, ngay sau khi nhận được chỉ đạo của Đảng ủy Khối, Đảng ủy Hội và các chi bộ trực thuộc đã triển khai nghiên cứu, quán triệt và tổ chức thảo luận đóng góp ý kiến một cách nghiêm túc, hiệu quả. 

Theo ông, việc góp ý vào các Dự thảo Văn kiện không chỉ là nhiệm vụ chính trị quan trọng mà còn là dịp để mỗi cán bộ, đảng viên, hội viên tự học, tự nghiên cứu, nâng cao hiểu biết lý luận và thực tiễn.

Đánh giá tổng thể, ông Nguyễn Khánh Ngọc nhận định các dự thảo Văn kiện được chuẩn bị kỹ lưỡng, thể hiện tinh thần cầu thị, dân chủ và đặc biệt là sự đổi mới trong tư duy lãnh đạo, điều hành.

Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam Nguyễn Khánh Ngọc cho rằng, điểm mới nổi bật trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng là lần đầu tiên các nghị quyết được xây dựng gắn liền với chương trình hành động cụ thể, thể hiện bước tiến quan trọng trong khắc phục tình trạng "nghị quyết hay nhưng khó triển khai". 

Theo ông Nguyễn Khánh Ngọc, tinh thần đổi mới thể hiện xuyên suốt trong toàn bộ văn kiện, đặc biệt là ở quan điểm phát triển lấy con người làm trung tâm, phát huy dân chủ và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. 

"Trong tổng thể hơn 300 trang của các dự thảo, chương trình hành động đã chiếm khoảng 130 trang. Điều này cho thấy phần 'phải làm gì' với các đề án, nhiệm vụ cụ thể là cực kỳ quan trọng. Đây là sự thay đổi lớn trong tư duy lãnh đạo, tăng tính hiệu quả và đổi mới trong cách thực hiện nghị quyết", vị Chủ tịch nói.

Tổng kết các ý kiến đóng góp tại hội nghị, ông Nguyễn Khánh Ngọc nêu bật ba nhóm vấn đề trọng tâm mà giới luật gia, luật sư mong muốn được làm rõ hơn trong văn kiện.

Đầu tiên, khẳng định vai trò nền tảng của nhà nước pháp quyền, cần tiếp tục nhấn mạnh vị trí của thể chế phát triển, thể chế kiến tạo và thượng tôn pháp luật. 

Tiếp đến lấy nhân dân làm trung tâm, phát huy dân chủ, văn kiện cần đề cao hơn nữa vấn đề dân chủ, xác định vai trò trung tâm của người dân trong mọi quá trình phát triển và thụ hưởng thành quả. Đồng thời, cần khẳng định rõ vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức, hội quần chúng trong việc quy tụ sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.

Cuối cùng là đảm bảo tính khả thi của các mục tiêu, bên cạnh việc đặt ra các định hướng đổi mới mạnh mẽ, văn kiện cần đánh giá sát thực tế để đảm bảo tính khả thi, tránh tạo ra sức ép quá lớn khi tổ chức thực hiện, đồng thời cần được trình bày súc tích, dễ hiểu để dễ dàng đi vào cuộc sống.

Kết thúc hội nghị, Chủ tịch Nguyễn Khánh Ngọc trân trọng cảm ơn sự tham dự và những ý kiến đóng góp thẳng thắn của các đại biểu, đồng thời đề nghị các luật sư chưa có dịp phát biểu tiếp tục gửi ý kiến bằng văn bản về Ban tổ chức trước ngày 10/11/2025 để tổng hợp, báo cáo Trung ương.