Hiệu ứng Nocebo: Nguyên nhân của khoảng 2/3 triệu chứng phản ứng phụ sau tiêm vaccine

Các nhà khoa học ở Mỹ đã kiểm tra dữ liệu từ 12 thử nghiệm lâm sàng của vaccine ngừa COVID-19 và phát hiện ra rằng "hiệu ứng nocebo" - một "hiệu ứng phản dược" khiến người ta có cảm giác khó chịu do lo lắng hoặc chờ đợi những điều tiêu cực - chiếm khoảng 76% tổng số phản ứng phụ thường gặp sau mũi tiêm đầu tiên và 52% sau mũi tiêm thứ 2. 

Các phát hiện cho thấy một tỷ lệ đáng kể các tác dụng phụ nhẹ hơn, chẳng hạn như đau đầu, mệt mỏi ngắn hạn và đau cánh tay không phải do các thành phần của vaccine tạo ra mà do các yếu tố khác của "hiệu ứng nocebo", bao gồm lo lắng, căng thẳng.

Các nhà nghiên cứu chỉ ra khoảng 2/3 phản ứng phụ sau tiêm không phải do thành phần vaccine. Ảnh: Shutterstock

Các nhà nghiên cứu cho rằng thông tin công khai và "hiệu ứng nocebo" có thể giúp những người còn do dự chưa tiêm chủng cảm thấy an tâm hơn.

Nhóm nghiên cứu bao gồm ông Ted Kaptchuk, giáo sư trường Y Harvard, và Tiến sĩ Julia Haas, đến từ Trung tâm Y tế Beth Israel Deaconess ở Boston, đã phân tích các tác dụng phụ được báo cáo trong hàng chục thử nghiệm lâm sàng về vaccine ngừa COVID-19. Trong mỗi thử nghiệm, những người trong nhóm giả dược đã được tiêm dung dịch muối không hoạt tính thay vì vaccine. Nghiên cứu này không xem xét các tác dụng phụ nghiêm trọng, hiếm gặp như đông máu hoặc viêm cơ tim.

Chia sẻ trên tạp chí Jama Network Open, các nhà nghiên cứu mô tả sau liều tiêm đầu tiên, hơn 35% những người trong nhóm dùng giả dược đã trải qua những tác dụng phụ "toàn thân", chẳng hạn như đau đầu và mệt mỏi. Trong đó, 16% báo cáo theo từng cơ địa cụ thể có các triệu chứng bao gồm đau cánh tay hoặc mẩn đỏ hoặc sưng tấy tại chỗ tiêm.

Đúng với dự đoán của các nhà nghiên cứu, những người được tiêm mũi vaccine đầu tiên có nhiều khả năng xuất hiện nhiều phản ứng phụ hơn. Khoảng 46% cho biết có các triệu chứng toàn thân, trong đó, 2/3 bị đau cánh tay hoặc các triệu chứng khác tại chỗ tiêm.

Khi các nhà nghiên cứu xem xét các tác dụng phụ sau lần tiêm thứ hai, họ nhận thấy tỷ lệ đau đầu hoặc các triệu chứng toàn thân khác ở nhóm tiêm vaccine cao gần gấp đôi so với nhóm giả dược, lần lượt là 61% và 32%. Sự khác biệt thậm chí còn lớn hơn đối với các triệu chứng tại chỗ tiêm,với tỷ lệ 73% ở những người đã tiêm vaccine và 12% ở nhóm dùng giả dược.

Kết luận lại, các nhà nghiên cứu tính toán rằng khoảng 2/3 các phản ứng phụ phổ biến được báo cáo trong các thử nghiệm vaccine là do "hiệu ứng nocebo" chứ không phải thành phần vaccine. 

Có nhiều ý kiến cho rằng việc nói trước cho mọi người về các tác dụng phụ sau tiêm có thể khiến họ cảm thấy lo lắng hơn. Tuy nhiên, theo Giáo sư Kaptchuck, mọi người cần được biết thêm thông tin về vấn đề này. Ông lập luận: "Hầu hết các nhà nghiên cứu cho rằng bệnh nhân nên được nghe ít hơn về các tác dụng phụ để giảm bớt lo lắng. Tôi nghĩ rằng điều này là sai. Trung thực là điều cần thiết phải làm".

Minh Hạnh (Theo The Guardian)