Hiện thực hóa giấc mơ "sánh vai với các cường quốc năm châu"

 

Đất nước đang bước vào “kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, mới đây Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; trước đó Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị về việc đẩy mạnh đào tạo nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn và một số ngành công nghệ số cốt lõi và còn nhiều những chủ trương, chính sách lớn khác. Ngành Giáo dục xác định rõ trọng trách trong giai đoạn quan trọng này, bởi mọi “đột phá” muốn thành công đều phải bắt đầu từ con người, từ nguồn nhân lực.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn

Nguồn nhân lực chất lượng cao có vai trò then chốt trong việc xây dựng và phát triển sức mạnh quốc gia, tạo nền tảng cho sự thành công của công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để đưa đất nước vươn mình, phát triển thì không có con đường nào khác là học tập, nâng cao dân trí, bồi dưỡng tài năng.

Từ tiềm năng trở thành hiện thực

Ông Chu Tuấn Anh - Giám đốc Hệ thống Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Aptech nhìn nhận, một phần nhờ có sự phát triển của công nghệ mà chưa bao giờ chúng ta lại đến gần với giấc mơ “sánh vai với các cường quốc năm châu” như hiện nay.

“Mặc dù nhu cầu tiêu dùng sản phẩm công nghệ ngày càng lớn, nhưng nhân lực sản xuất ngành này ở các nước phát triển lại vô cùng hạn hẹp. Lao động ngành công nghệ đòi hỏi sự kiên trì, chịu khó, kỷ luật, chăm chỉ làm việc - những phẩm chất mà thanh niên Việt Nam đều có. Vì vậy, đây là thời cơ phải nắm bắt nếu muốn trở thành một quốc gia có tên trên bản đồ công nghệ”, ông Chu Tuấn Anh đánh giá.

Ông Chu Tuấn Anh - Giám đốc Hệ thống Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Aptech

Chưa bao giờ chúng ta lại đến gần với giấc mơ “sánh vai với các cường quốc năm châu” như hiện nay.

Theo ông Chu Tuấn Anh hệ thống giáo dục phải đánh giá được xu hướng thị trường của 3-5 năm tới, để khi cần là đã có một lực lượng lấp đầy những nhà máy, xưởng sản xuất của các doanh nghiệp lớn.

Qua thực tế thời gian qua, bà Nguyễn Thị Thu Giang - Tổng thư ký Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA) nói rằng, không thể phủ nhận một trong những lý do các tập đoàn lớn đến Việt Nam là vì có nguồn lao động trẻ dồi dào, đam mê công nghệ và có tố chất gen phù hợp để làm công nghệ thông tin.

“Ai cũng nói Việt Nam có nhiều tiềm năng, nhưng để biến tiềm năng thành hiện thực thì cần nỗ lực rất nhiều, đặc biệt trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng”, bà Giang cho hay.

Bà Nguyễn Thị Thu Giang nhìn nhận không dễ dàng biến tiềm năng thành hiện thực.

Ở đây, trách nhiệm không chỉ ở bậc giáo dục đại học, mà cần sự định hướng, khơi gợi niềm yêu thích, phát hiện năng lực học tập các môn khoa học kỹ thuật, công nghệ của học sinh ngay từ bậc THPT.

PGS.TS Lê Huy Hoàng - Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo Trung ương đánh giá mục tiêu phát triển nguồn nhân lực về khoa học công nghệ - kỹ thuật, công nghệ, Toán tại Việt Nam trong thời gian vừa qua chưa được nhận thức đầy đủ và chưa có những giải pháp đồng bộ.

PGS.TS Lê Huy Hoàng - Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo Trung ương.

Nếu học sinh chỉ chọn môn Khoa học xã hội sẽ là mối nguy lớn cho nhân lực ngành khoa học công nghệ - kỹ thuật, công nghệ, Toán.

Để chuẩn bị lực lượng cho bối cảnh mới, ông Hoàng cho rằng phải bắt đầu từ việc định hướng rất quan trọng về nghề nghiệp STEM ở bậc THPT. PGS.TS Lê Huy Hoàng nhấn mạnh: “Nếu học sinh chỉ chọn môn Khoa học xã hội sẽ là mối nguy lớn cho nhân lực ngành khoa học công nghệ - kỹ thuật, công nghệ, Toán”.

Hiện nay, chúng ta cũng chưa có chính sách thu hút sinh viên giỏi vào các trường kỹ thuật, công nghệ. Đồng thời, chế độ đãi ngộ, thu hút nguồn lực lao động liên quan đến các ngành về khoa học mới còn thiếu tính hấp dẫn. Vì vậy, theo chuyên gia đây sẽ là những nội dung mà ngành giáo dục đặc biệt phải quan tâm trong thời gian tới.

“Phải đảm bảo được mục tiêu tối thượng của giáo dục STEM ở bậc THPT là giải quyết bài toán liên quan đến phát triển nguồn nhân lực về khoa học công nghệ - kỹ thuật, công nghệ, Toán”, ông Lê Huy Hoàng bày tỏ.

Giải quyết bài toán nguồn lực

Về phía các trường đại học, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức - Chủ tịch Hội đồng Trường - Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng chỉ ra những thách thức cần phải giải quyết nếu muốn xây dựng lực lượng sản xuất mạnh về chất, nhiều về lượng.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức - Chủ tịch Hội đồng Trường - Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội.

“Các trường đại học cần đổi mới chương trình đào tạo, thúc đẩy đào tạo nền tảng khoa học cơ bản mạnh với các chương trình đào tạo nhân lực công nghệ cao. Bởi khoa học cơ bản chính là nền tảng để phát triển các công nghệ lõi, công nghệ nguồn.

Đồng thời ưu tiên và thúc đẩy nghiên cứu các lĩnh vực công nghệ cao, mũi nhọn, trọng điểm trong các trường đại học, viện nghiên cứu”, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức nhấn mạnh.

Các trường đại học không thể tham gia đào tạo các lĩnh vực công nghệ cao khi không đủ đội ngũ giảng viên giỏi, không đủ các phòng thí nghiệm hiện đại và chất lượng tuyển đầu vào còn thấp.

Để giải quyết bài toán, các trường đại học hiện nay cũng đã linh hoạt sử dụng chính công nghệ để đào tạo nhân lực đáp ứng ngành yêu cầu ngành này.

PGS.TS.Tạ Hải Tùng - Hiệu trưởng Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội chia sẻ: “Công nghệ, trí tuệ nhân tạo không phải là mối đe dọa, mà nên coi là công cụ để người lao động thế hệ mới nâng cao hiệu quả lao động.

Ở đây, ông Tạ Hải Tùng đề xuất nhân rộng thực hiện mô hình “Bình dân học vụ số”. Với sự kết hợp giữa giáo dục truyền thống và công nghệ elearning, "Bình dân học vụ số" sẽ trở thành cầu nối, không chỉ giúp nâng cao dân trí mà còn đào tạo đội ngũ nhân lực chất lượng cao, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Thông qua mô hình này cũng trang bị năng lực số cho người học, giúp sinh viên phát triển các kỹ năng cần thiết để sử dụng công nghệ một cách hiệu quả, sẵn sàng đối mặt với những thách thức và cơ hội trong thế giới số. Đây cũng là những phẩm chất cơ bản, cần thiết cho người lao động bước vào kỷ nguyên mới.

Đối với người học, PGS.TS. Đỗ Văn Hùng - Trưởng Khoa Thông tin - Thư viện, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn cho rằng, các em phải nắm bắt cơ hội để rèn luyện năng lực số và AI. Sự tự chủ trong việc sử dụng các công cụ AI sẽ giúp các bạn trở nên linh hoạt, sáng tạo hơn và chuẩn bị tốt cho sự thay đổi liên tục của thị trường lao động.

Bên cạnh đó, để rút ngắn thời gian, khoảng cách đào tạo giữa nhà trường và doanh nghiệp, ông Đỗ Thanh Bình - Giám đốc hợp tác quốc tế của Vinasa lưu ý cần tránh việc đào tạo lại chuyên môn ở doanh nghiệp, sinh viên phải trang bị được những kỹ năng cần thiết, nhằm thích ứng được ngay với thị trường lao động.

Ông Đỗ Thanh Bình - Giám đốc hợp tác quốc tế của Vinasa.

Ông Đỗ Thanh Bình cho biết: “Người lao động cần phát triển tư duy làm chủ sản phẩm mình tạo ra, luôn đặt mình vào trong từng sản phẩm, vì đây là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp phát triển”.

Ông Ngô Thanh Hiền - Giám đốc Công nghệ IBM Việt Nam cho rằng phần lớn các bạn đam mê công nghệ thông tin cần tìm hiểu ngay từ cấp THCS và THPT.

“Ngay khi lên đại học, việc các em cần làm là cập nhật xu hướng công nghệ, đặt mình vào trong các hoạt động của tập đoàn lớn để tìm hiểu.

Thực tế các trường đại học không thể đào tạo hết, nhiều cơ sở vẫn chỉ học để đi thi, hoặc đào tạo thì mới chỉ dừng lại ở các kiến thức cơ bản. Vì vậy, để có một lứa sinh viên có đủ tố chất, năng lực, đáp ứng thị trường, thì cũng rất cần sự nỗ lực của chính các em”, ông Ngô Thanh Hiền chia sẻ.

Bài đăng trên ấn phẩm báo in Đời sống & Pháp luật số 20 đến 29 (ra từ ngày 23/1/2025 đến 3/2/2025).