Hành trình thực hiện ca ghép tay đầu tiên của Việt Nam

Mới đây, các bác sĩ bệnh viện T.Ư Quân đội 108 đã tuyên bố ca ghép chi thể đầu tiên từ người cho sống trên thế giới được thực hiện thành công tại Việt Nam.

Ngày 21/1, bệnh nhân Phạm Văn Vương (31 tuổi, ngụ tại Thanh Trì, Hà Nội) đã được phẫu thuật ghép 1/3 dưới cẳng tay và bàn tay lấy từ người cho sống. Ca phẫu thuật do trực tiếp GS.TS Nguyễn Thế Hoàng, Phó giám đốc bệnh viện T.Ư Quân đội 108 cùng các bác sĩ khoa Chi trên và Vi phẫu thuật, Viện Chấn thương chỉnh hình thực hiện.

4 năm trước, anh Vương bị tai nạn do máy đột dập khiến 1/3 dưới cẳng tay và bàn tay trái dập nát, biến dạng hoàn toàn, phải cắt cụt từ 1/3 dưới cẳng tay trái.

Vết thương mỏm cụt liền sẹo và anh được xuất viện sau 2 tuần điều trị, nhưng mất tay khi còn rất trẻ, khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và những hạn chế trong lao động luôn khiến anh tự ti.

Hiến tay ghép cho anh Vương lần này là một bệnh nhân 51 tuổi bị chấn thương phức tạp do băng chuyền của máy tải gạch cuốn và đè ép trực tiếp lên cánh trái từ vùng 1/3 dưới cẳng tay lên đến sát nách. Bệnh nhân này đã được các bác sĩ nỗ lực điều trị trong 3 tuần, trải qua 3 lần phẫu thuật, nhưng tình trạng đứt hoàn toàn dây thần kinh, hoại tử vùng khuỷu tay và cơ, nhiễm trùng nặng có nguy cơ lan đến toàn thân không cứu vãn được đe dọa tính mạng, nên có chỉ định phẫu thuật bỏ cánh tay trái này. Tuy nhiên, 1/3 dưới cánh tay bỏ đi có thể "tái sử dụng" để ghép cho anh Vương là trường hợp bị mất đúng phần cánh tay này.

"Trải qua 18 ngày nỗ lực điều trị nhưng vùng tổn thương của bệnh nhân đã bắt đầu hoại tử, bốc mùi, không còn cơ hội để bảo tồn. Ngay cả bệnh nhân cũng mong muốn cắt bỏ cánh tay đang thối rữa. Vì vậy, khi chúng tôi đề cập 1/3 cánh tay dưới bỏ đi vẫn có thể ghép cho một người khác, người nhà và bệnh nhân lập tức đồng ý. Đó là một nghĩa cử nhân văn và cao đẹp", GS. Hoàng nói.

Theo GS Nguyễn Thế Hoàng, sau 8 tiếng phẫu thuật căng thẳng, tất cả cấu trúc giải phẫu chức năng của chi ghép như da, cân cơ, xương, khớp, mạch máu, thần kinh.... đã được phục hồi hoàn chỉnh và đầy đủ. Chi ghép sau mổ sống tốt và được tưới máu giống như chi bên lành.

"Bệnh nhân Vương được cách ly và chăm sóc theo chế độ đặc biệt 24/24, có sự phối hợp của rất nhiều chuyên khoa như Chấn thương chỉnh hình và Vi phẫu thuật, Chống thải ghép, Giảm đau sau mổ, Dinh dưỡng, Vật lý trị liệu, Phục hồi chức năng,... Một tháng sau mổ, diễn biến của ca ghép thuận lợi. Bàn tay sống, được tưới máu tốt và tất cả các vết thương đều đã liền. Bệnh nhân đã nhúc nhích ngón tay, cầm được vật thô.", GS. Hoàng cho hay.

Vị chuyên gia này nhấn mạnh thành công của ca ghép mở ra hướng điều trị mới trong tương lai, không chỉ ghép chi thể từ người hiến chết não mà còn từ người sống cho những người bệnh không may bị mất đi chi thể.

Đây là ca ghép chi thể đầu tiên tại khu vực Đông Nam Á, đồng thời cũng là trường hợp đầu tiên trên thế giới lấy từ người cho sống.

GS Nguyễn Thế Hoàng cho biết ghép chi thể là dạng phẫu thuật đỉnh cao, hết sức phức tạp với 89 ca thực hiện trong 22 năm qua trên thế giới, nhưng đều là ghép từ người hiến chết não. Ghép chi thể khó khăn hơn ghép tạng (thận, tim) do mức độ thải ghép rất cao, cùng lúc phải ghép nối nhiều phần: Da, dây thần kinh, mạch máu, cơ, gân… và mức độ thải ghép rất mạnh, đặc biệt là thải ghép da. Với bệnh nhân Vương, nguy cơ thải ghép được kiểm soát tốt. Bàn tay ghép được nuôi dưỡng tốt; đã có cảm giác, cầm nắm được. Sau ghép, bệnh nhân tiếp tục được tập phục hồi chức năng trong 6 tháng.

Đồng quan điểm, GS. Mai Hồng Bàng cho biết: "Nhiều trăn trở nhưng chúng tôi vẫn tự tin bởi đã có đầy đủ cơ sở từ lý luận đến thực tiễn để tiến hành. Năm 2008, GS Nguyễn Thế Hoàng là một trong 5 phẫu thuật viên chính được mời tham gia thực hiện ca mổ ghép hai cánh tay đồng loại đầu tiên trên thế giới cho một công dân Đức tại Bệnh viện ngoại khoa Rechts der Isar ở Munich, thu hút sự quan tâm, theo dõi của các phương tiện truyền thông đại chúng quốc tế. Hơn thế, cơ sở hạ tầng, trang thiết bị tại BV T.Ư Quân đội 108 cũng được trang bị ngang tầm quốc tế. Nếu không ghép, có lẽ chúng tôi không bao giờ có thể làm được".

Nhận định về thành công của các bác sĩ BV T.Ư Quân đội 108, GS.TS Phạm Gia Khánh, Chủ tịch Hội ghép tạng Việt Nam, nói: "Tôi muốn chia sẻ hai chữ 'tuyệt vời'. Kỹ thuật ghép chi thể đứt rời rất phức tạp, các nước tiên tiến đi trước chúng ta hàng chục năm nhưng cũng chưa thực hiện được ca ghép chi thể từ người cho sống. Họ muốn lắm chứ. Tuy nhiên hiếm có cơ hội bệnh nhân chấn thương đứt rời chi vẫn đủ điều kiện để ghép lại. Hơn nữa, không phải cơ sở nào cũng làm được. Quan trọng, nếu không quyết tâm, các bác sĩ không thể chớp được cơ hội ghép chi thể cho người bệnh từ chi thể đã buộc phải bỏ đi của người khác".

Về phần anh, anh Vương cũng vui mừng vì "bàn tay mới" hoà hợp. Anh gửi lời tri ân đến các thầy thuốc, đến người đã đồng ý để bàn tay này tiếp tục sống trên cơ thể anh.

Minh Khôi (T/h)