Hải Quan chống gian lận xuất xứ hàng xuất khẩu, đẩy mạnh kiểm tra sau thông quan

Ngày 27/12, tại Hà Nội, trong cuộc Họp báo chuyên đề Thông tin về kết quả và các giải pháp trong công tác đấu tranh chống gian lận xuất xứ hàng xuất khẩu, đại diện lãnh đạo Cục Kiểm tra sau thông quan (Tổng cục Hải quan) cho biết, thời gian qua, xuất hiện một số doanh nghiệp, lợi dụng ưu đãi thuế quan của Việt Nam được hưởng đối với các nước ký kết hiệp định thương mại, đã có hành vi gian lận xuất xứ Việt Nam để được hưởng ưu đãi đối với các hàng hóa xuất khẩu.  

Trong xu hướng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định thương mại ưu đãi thuế quan (FTA) với các nước trên thế giới. Các hiệp định thương mại quan trọng như hiệp định quan hệ thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ; hiệp định thương mại Việt Nam – EU đã tạo ra lợi thế cạnh tranh rất lớn cho Việt Nam góp phần thu hút đầu tư FDI từ nước ngoài bên cạnh đó cũng đặt ra nhiều thách thức đối với cơ quan quản lý đó là đảm bảo tạo môi trường thuận lợi để thu hút đầu tư nước ngoài nhưng phải kịp thời ngăn chặn các hành vi gian lận gian lận lợi dụng chính sách thông thoáng, ưu đãi của nhà nước Việt Nam.

Trong thời gian qua, để lợi dụng ưu đãi thuế quan của Việt Nam được hưởng đối với các nước ký kết hiệp định, đã nổi lên vấn đề lợi dụng xuất xứ Việt Nam để được hưởng ưu đãi đối với các hàng hóa xuất khẩu. Trước đây, cơ quan Hải quan chủ yếu tập trung kiểm tra ngăn chặn gian lận xuất xứ đối với hàng hóa nhập khẩu trong thông quan cũng như sau thông quan. Tuy nhiên từ giữa năm 2018 đến nay cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc xảy ra, trong đó Hoa Kỳ đang áp thuế cao lên nhiều dòng hàng có xuất xứ từ Trung Quốc, cơ quan Hải quan đã tập trung nghiên cứu những phương thức, rủi ro về gian lận giả mạo xuất xứ, lấy xuất xứ của Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa vào thị trường Hoa Kỳ, EU.

Tại Cục Kiểm tra sau thông quan, từ ngày 8/10/2019 đã chủ động nghiên cứu và thành lập tổ công tác đặc biệt do trực tiếp Cục trưởng Nguyễn Tiến Lộc làm tổ trưởng tập trung nghiên cứu, kiểm tra làm rõ những nghi vấn, gian lận này.

Qua nghiên cứu các quy định của nhà nước Việt Nam quy định về xuất xứ và các điều kiện tiêu chuẩn xác định hàng hóa xuất xứ Việt Nam. Nghiên cứu hoạt động xuất nhập khẩu của một số doanh nghiệp, trước mắt Cục Kiểm tra sau thông quan tập trung vào hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ và dự đoán rủi ro thời điểm giữa năm 2018 khi cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung xảy ra, chính phủ Hoa Kỳ áp đặt các mức thuế lên hàng hóa có xuất xứ từ Trung Quốc.

Qua công tác thu thập, phân tích thông tin, thấy nổi lên một số doanh nghiệp có kim ngạch xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ tăng đột biến, cơ quan hải quan đã thống kê sơ bộ được 19 nhóm mặt hàng có nguy cơ gian lận về xuất xứ. Từ đó lập danh sách các doanh nghiệp có rủi ro về gian lận, giả mạo xuất xứ trong phạm vi toàn quốc để tiến hành kiểm tra. Giai đoạn 1, Cục Kiểm tra sau thông quan tiến hành làm mẫu để tổng kết kinh nghiệm sau đó giai đoạn 2 sẽ mở rộng chỉ đạo lực lượng kiểm tra sau thông quan toàn quốc tiến hành kiểm tra để kịp thời ngăn chặn hành vi gian lận này.

Tại Họp Báo, ông Trần Mạnh Cường Cục phó Cục Kiểm tra sau thông quan, Tổng cục Hải quan thông báo, sơ bộ bước đầu, Cục phát hiện một doanh nghiệp có 100% vốn đầu tư nước ngoài từ Trung Quốc, thành lập năm 2018, thực hiện lắp ráp xe đạp, xe đạp điện xuất khẩu có hành vi nhập 100% linh kiện xe đạp, xe đạp điện, xe lướt điện từ Trung Quốc về Việt Nam để lắp ráp đơn giản ở giai đoạn cuối cùng thành sản phẩm xe đạp, xe đạp điện, xe lướt điện thành sản phẩm hoàn chỉnh; các linh kiện nhập khẩu về Việt Nam không trải qua bất kỳ công đoạn gia công sản xuất nào khác và xuất khẩu từ Việt Nam sang Hoa Kỳ, lấy nguồn gốc xuất xứ Việt Nam để được hưởng thuế nhập khẩu ưu đãi. Đối chiếu các quy định, công ty không đủ tiêu chí để xác định là hàng hóa có xuất xứ Việt Nam. Công ty đã thừa nhận hành vi vi phạm.

Ngoài ra, trên cơ sở tổng hợp 19 nhóm mặt hàng có rủi ro cao, có kim ngach tăng đột biến vào thị trường Hoa Kỳ và EU, Cục đã kiểm tra 9 doanh nghiệp, trong đó, phát hiện hành vi gian lận để hưởng xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa xuất khẩu đi Hoa Kỳ của 4 doanh nghiệp. Đối với các doanh nghiệp còn lại, Cục đang tiếp tục củng cố, làm rõ các dấu hiệu vi phạm.

Cũng tại Họp báo, Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan Nguyễn Tiến Lộc đã chia sẻ về những khó khăn vướng mắc của đơn vị như các doanh nghiệp còn lại có biểu hiện co cụm chống đối, có dấu hiệu bỏ trốn, tẩu tán tài sản; Các quy định còn chưa rõ ràng, chưa đầy đủ nên dẫn đến việc đấu tranh của cơ quan hải quan với doanh nghiệp để xác định công đoạn gia công giản đơn gặp nhiều khó khan; Việc xác định tiêu chí xuất xứ hàng hóa theo tỷ lệ phần trăm giá trị của cơ quan hải quan gặp nhiều khó khăn; Về việc tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa quy định tại điều 25, Nghị định 31/2018/NĐ-CP, do BCT chưa có hướng dẫn cụ thể nên dẫn đến việc đấu tranh của Hải quan với doanh nghiệp về việc xác định hành vi tự chứng nhận xuất xứ của doanh nghiệp gặp trở ngại; Ngoài ra là sự không thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật về việc công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng việc xử phạt đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính…

Trên cơ sở đó, Cục Kiểm tra sau thông quan đề xuất Bộ Công Thương sớm rà soát và có hướng dẫn cụ thể về việc tự chứng nhận xuất xứ theo quy định; rà soát, sửa đổi và bổ sung các công đoạn gia công chế biến giản đơn để phù hợp với tình hình hiện nay.

Thanh Tâm