Giai thoại về kho báu bí ẩn từ thời Pháp thuộc ở vùng đất cổ Mường Sang

Theo mô tả của những hậu nhân của dòng họ Sa, kho báu của tổ tiên họ bao gồm những hũ vàng đầy ắp và vô số đồ cổ được cất giấu từ thời kháng Pháp.

Mường Sang vốn là một xã vùng cao của huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La với bao điều bí ẩn còn nằm sâu sau những tán rừng già hoang dại. Đặc biệt, trong đó chứa đựng bao câu chuyện về kho báu của dòng họ Sa người Thái được cất giấu trong hang núi từ thời kháng chiến chống Pháp.

Những giai thoại về kho báu của dòng họ Sa nơi đây dường như vẫn còn được các cụ cao niên trong bản kể lại cho hậu thế nghe. Tuy rằng đã phủ màu thời gian qua bao binh biến của chiến tranh, loạn lạc nhưng hy vọng về một ngày nào đó, kho báu bí ẩn kia sẽ trở về với chính chủ cũ của nó vẫn là mong muốn khôn nguôi của bao người.

Giai thoại về việc chôn cất kho báu để đi làm cách mạng

Trưởng bản Vặt, xã Mường Sang (cách Mộc Châu 10km) là ông Hà Văn Trọng đã cho PV Dân trí biết: “Trước đây cũng có nhiều đoàn phóng viên, nhà báo về đây hỏi thăm thông tin về kho báu của các cụ năm xưa lắm, nên thấy khách phương xa tới thì chúng tôi cũng vui và coi như người nhà vậy”.

Vị trưởng bản trẻ tuổi cho biết, từ đời ông nội mình cũng đã từng là người nắm khá rõ về sự tích kho báu của dòng họ Sa tại Mường Sang được cất giấu như thế nào. Nhưng do thời gian trôi qua quá lâu và mải làm ăn mà khi ông và một số cụ già khác qua đời thì tung tích của kho báu gồm các chum vàng, hũ bạc của người Thái năm xưa cũng dần phai nhạt.

Theo các cụ cao niên trong bản kể lại, hồi những năm đầu thế kỷ XX khi mà đất nước vẫn bị Thực dân Pháp đặt dưới ách đô hộ, tại bản Vặt có cụ Sa Văn Minh làm chức quan lang cai trị cả vùng Mường Sang của Khu tự trị Thái Mèo rộng lớn. Là người có học vấn uyên bác lại hết mực thương dân, ông được bà con dân chúng ngưỡng mộ và hết mực kính trọng.

Thấu hiểu nỗi thống khổ mà người dân phải gánh chịu dưới sự áp bức, chèn ép của giặc Pháp, ông vẫn kiên định lập trường và đứng về phía lợi ích của nhân dân, bất chấp quân giặc vẫn ngày đêm dụ dỗ, lôi kéo cụ về với chúng. Khi diễn ra cuộc Cách mạng tháng 8/1945, cụ Sa Văn Minh đã sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng của Đảng và có liên hệ với Bác Hồ để đi theo tiếng gọi của cách mạng.

Trước khi chuyển lên chiến khu Việt Bắc cùng với gia đình để làm cách mạng, cụ Minh đã tiến hành một cuộc cất giấu bí ẩn các đồ đạc, của cải quý giá mà dòng họ lưu giữ, quyết không để lọt vào tay giặc Pháp dù chỉ một cắc bạc trắng.

Giá trị vô giá của kho báu bí ẩn qua lời kể những của những nhân chứng

Là người con gái của dòng họ Sa năm xưa, bà Sa Thị Lan (70 tuổi) – mẹ của Trưởng bản Hà Văn Trọng cho PV Gia đình & Xã hội biết: “Sự tích về cuộc cất giấu vàng bạc, tiền của năm xưa của cụ Sa Văn Minh là có thật. Nhưng khi đó còn quá nhỏ nên tôi không thể biết được chính xác mà chỉ được nghe các bậc cao niên trong bản kể lại mà thôi”.

Theo trí nhớ của bà, tất cả vàng bạc, tiền của hay các vật dụng quý giá của dòng họ được đóng vào các chum, vại lớn. Khi ấy cụ Minh đã huy động hàng chục trai bản khỏe mạnh vận chuyển ngày đêm lên ngọn núi cạnh đó cất giấu. 

Bà Lan kể, cụ Vì Thị Súa (vợ thứ ba của ông Sa Đức Hiền - em trai của ông Sa Văn Minh) khi còn sống xác nhận là, năm đó những người giúp việc đã chuyển đi 7 hòm kiếm (khoảng 100 cái kiếm). Đây là những thanh kiếm cổ, chuôi kiếm được làm bằng ngà voi và bịt vàng, bịt bạc. Ngoài ra còn vô số bạc trắng, vàng được cho vào hũ sành bịt lại mang chôn. Cùng chuyển đi có các loại đồ cổ, trong đó có nhiều nồi đồng 6 tai, 12 tai… Ông Lâm cũng xác nhận một chuyện, bà Vì Thị Súa cũng thi thoảng vẫn giục con cháu đi tìm kho báu của dòng họ Sa và nên tìm theo hướng núi Nà Ché.

Sau khi miền Bắc được giải phóng, năm 1958, cụ Sa Văn Minh đã đột ngột qua đời trong một chuyến đi công tác ở Trung Quốc vì đau tim. Tương truyền, con đường chỉ tới nơi cất giấu kho báu đã được cụ Minh vẽ thành sơ đồ trong một cuốn sổ nhỏ và luôn mang theo bên mình. Đến nay, không ai biết cuốn sổ bản đồ ấy lưu lạc nơi đâu. Chuyện cũ bất ngờ nóng trở lại khi một người dân phát hiện những dấu vết của số kho báu khổng lồ trên ở cánh rừng già đất Mường Sang.

Cụ Hoàng Văn Viện (85 tuổi) giờ hãy còn sống ở bản Vặt là người từng tham gia đội quân gùi thồ giấu của trên núi năm xưa. Nay cụ Viện đã già yếu nhưng ánh mắt còn tinh anh. Nhắc đến kho báu của dòng họ Sa năm nào, cụ không giấu nổi nỗi thất vọng khi đến giờ chưa tìm lại được kho báu của dòng họ Sa.

Cụ Viện kể: “Khi đó giữa ta và Pháp đang xảy ra đụng độ ác liệt. Ông Minh là người theo cụ Hồ và không mang danh lợi đã chuyển cả vợ con lên chiến khu. Đêm đó, tôi và 20 thanh niên khác trong bản được lệnh đến nhà quan Minh. Đến nơi chúng tôi mới biết, cụ đã cho người gói gọn vàng ròng, bạc trắng và vô số đồ cổ của bao đời để lại. Mọi người được lệnh mang lên núi cất giấu.

Khi đó rừng già nơi đây còn ngút ngàn. Những thân cây to bằng cả gian nhà tựa như những bức tường thành bao quanh bản. Chúng tôi cứ luồn rừng mà đi. Nơi cất giấu của là các hang, khe núi. Mỗi nơi cất giấu đều có đánh dấu để sau này hòa bình lập lại mọi người sẽ lên lấy. Tôi vận chuyển cả tuần mà cũng chưa hết của. Nói lại thì thấy xấu hổ, năm đó đám thanh niên đội bạc đi giấu, thi thoảng có ném lại vài cắc xuống bìa rừng, để sau này sẽ lên tìm lại”.

Những hé lộ ban đầu của kho báu dòng họ Sa

PV VTC news đã đề cập đến trường hợp của ông Lò Văn Hoan, một hộ dân sống ở bản Vặt trước đây được coi là người may mắn nhất của bản. Gia đình ông nghèo khó quanh năm, hằng ngày lo được 3 bữa ăn đã là niềm hạnh phúc lắm. Thế rồi, một hôm ông thuê đám thợ lên đào đá ở núi Độc Lập sau bản. Tốp thợ đang làm bỗng khựng lại khi va phải một hũ sành. Họ chưa kịp đoán xem trong hũ sành đó có gì thì ông chủ đến. Ông Hoan nhanh trí liền bảo đám thợ: “Cái hũ sành không, có cái gì đâu mà xem. Làm việc đi”.

Vốn là người đã từng nghe nhiều câu chuyện về kho báu được chôn trên núi nên ông Hoàn hiểu được phía trong hũ sành kia có thể có cái gì. Hết giờ làm việc, ông nhanh chóng ôm hũ sành chạy một mạch về nhà. Khi đó đám thợ cũng chỉ nghĩ rằng, cái hũ đó chẳng có ý nghĩa gì với họ. Họ tiếp tục làm việc. Bẵng đi vài hôm, câu chuyện ông Hoan ôm được hũ bạc về nhà đã lan nhanh ra khắp bản. Mọi người có đến nhà hỏi xem ông để cái hũ đó ở đâu, ông Hoan chỉ và bảo rằng, tôi đã vứt nó xuống ao rồi. Trong đó không có gì đâu.

Sau đó, vào năm 2015, mọi chuyện lại rộ lên khi một toán thợ ở Hòa Bình mang máy dò kim loại lên cánh đồng của bản Vặt lần tìm thứ gì đó. Họ đi từ đường cái vào và cẩn thận đưa cái máy tìm từng ngõ ngách trong bản. Người dân trong bản có đến hỏi, họ bảo là đi tìm kiếm sắt vụn. Có ai ngờ đâu rằng, những đối tượng này có manh mối về kho báu khổng lồ đang nằm sâu dưới lòng đất nơi này.

Mấy ngày lặng lẽ trôi qua, bà con trong bản cũng dần quen với sự có mặt của những người đi tìm sắt vụn. Thế rồi một hôm, họ dò đến vườn mận của nhà cụ Lò Văn Ương. Vốn là cư dân hiếu khách lại cởi mở nên cụ Ương cũng chẳng phản đối gì việc làm của nhóm người này. Khi họ dò ra giữa vườn bỗng có tiếng kêu tít tít liên hồi của chiếc máy. Trên khuôn mặt của nhóm người kia hiện lên niềm vui khó tả tựa như họ vừa trúng số vậy. Đám thợ này nhanh chóng đào được một con voi to bằng cái phích nằm dưới lớp đất khoảng 20cm.

Nghe người già trong bản kể lại, 2 người đàn ông lực lưỡng của nhóm tìm kim loại phải vất vả lắm mới cho được con voi kim loại đó vào bao tải. Không ai nói với ai câu nào dường như họ đang thống nhất một âm mưu gì đó. Cụ Ương có hỏi: “Các anh tìm được gì vậy?”. Họ chỉ ậm ừ và bảo: “Cục sắt vụn ấy mà cụ”.

Sau này khi họ đi khỏi, những người cán bộ lâu năm của xã mới lần hồi lại manh mối của mấy chục năm về trước. Cách đây hơn 50 năm, có một nhóm bộ đội người Hòa Bình từng đóng quân và chiến đấu ở bản Vặt. Trong lúc khói lửa chiến tranh, khi họ đóng quân nơi đây có bắt được một con voi bằng vàng to như cái phích. Họ có chôn lại trong một khu vườn, đợi ngày hòa bình sẽ quay lại lấy.

Từ câu chuyện này, ông Hà Trung Lâm, Chủ tịch HĐND xã Mường Sang (cháu đằng ngoại của dòng họ Sa ở bản Vặt) suy luận, có thể con cháu của những vị bộ đội năm xưa đóng quân ở đây biết chuyện nên mới quay lại đây tìm của.

Những ngày sau đó, bà con cũng mang cuốc xẻng đào tung vườn nhà cụ Ương tìm vàng, tìm bạc tiếp, nhưng không ai kiếm được gì.

Dấu vết cuối cùng bị mất đi

Bà Sa Thị Thênh (69 tuổi) - một nữ cán bộ y tế huyện Mộc Châu nhiều năm trước cũng xác nhận với phóng viên, sự tồn tại của kho báu khổng lồ mà dòng họ Sa năm xưa tiến hành cất giấu cũng được bố mẹ bà lúc còn sống có kể lại cho nghe.

Người phụ nữ Thái này còn cho biết, lúc cụ Sa Văn Minh mất đột ngột thì dấu vết về nơi chôn giấu kho báu khổng lồ kia cũng rất mập mờ. Qua tìm hiểu, hiện nay chỉ còn một người con trai của cụ Minh là ông Sa Thư, đã ngoài 70 tuổi.

Bản thân ông Sa Thư, con trai Chủ tịch Khu tự trị Thái Mèo năm nào, thì ông lớn lên trên chiến khu Việt Bắc, sau khi theo cha mẹ đi hoạt động cách mạng từ lúc còn sơ sinh, nên những ký ức về nơi quê hương xứ sở Mường Sang trong ông đọng lại khá ít. Lại cộng thêm việc bố ông là cụ Minh qua đời đột ngột vì đau tim nên câu chuyện về kho báu năm xưa của dòng họ Sa càng chìm vào quên lãng. Tản cư tới tận năm 1992, ông mới trở về Mộc Châu sinh sống và công tác. Cơ duyên với những manh mối về kho báu kia một lần nữa được xuất hiện sau khi có một thầy giáo người Kinh giỏi tiếng Hán lên dạy học tại xã Chiềng Khoa.

Thế rồi trong một lần tới chơi với một ông cụ người Dao ở bản tên là Bàn Văn Hán, một trong số cộng sự của cụ Sa Văn Minh năm xưa, manh mối mới dần hé lộ. Vốn quý người lại tôn trọng người có học, cụ Hán đã cho thầy giáo người Kinh này xem một cuốn sổ được ghi bằng chữ Hán.

Cụ Hán bộc bạch rằng, đây là cuốn sổ mà lúc còn sống cụ Sa Văn Minh đã gửi gắm cho mình cầm hộ và dặn khi nào có con cháu dòng họ Sa ở Mường Sang tới nhận thì trao trả lại cho họ. Và như định mệnh, chính người thầy giáo ấy đã lặn lội tìm tới tận nhà của hậu duệ của cụ Minh ở Mường Sang để kể lại câu chuyện đó.

Biết tin này, ông Sa Thư cùng với dòng họ đã bàn kế hoạch và cử ông Sa Cương – một người trong họ lên đường tới bản của ông cụ người Dao - bạn chiến đấu với cụ Minh trước đây để xin lại cuốn sổ đó. Tiếc thay, đến nơi thì được tin cụ Hán đã khuất núi. Mọi thông tin nay cũng theo về nơi cát bụi.

Vậy là những tung tích về kho báu của dòng họ Sa ở Mường Sang chỉ còn là giai thoại. Giờ đây, các cụ cao niên trong bản chỉ biết kể lại cho hậu thế nghe để lấy đó là niềm tự hào về dòng họ Sa nức tiếng một thời...

Minh Khôi (T/h)