Đề xuất cơ chế đặc thù tháo gỡ vướng mắc về nhà ở xã hội

Bộ Xây dựng vừa trình dự thảo nghị quyết của Chính phủ về việc ban hành một số cơ chế đặc thù nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quy định pháp luật và chỉ tiêu pháp lệnh, qua đó tạo bước đột phá trong phát triển nhà ở xã hội, hướng tới mục tiêu hoàn thành ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội giai đoạn 2021 - 2030.

Bộ Xây dựng nhấn mạnh, phát triển nhà ở xã hội cho người dân đã được Đảng, Nhà nước xác định là quyết tâm chính trị, là nhiệm vụ quan trọng của Đảng và cả hệ thống trị, thể hiện đặc trưng, bản chất tốt đẹp của chế độ ta; là một trong những nhiệm vụ trọng tâm cần ưu tiên trong phát triển kinh tế - xã hội của Đất nước. Đây vừa là vấn đề an sinh xã hội, đồng thời cũng là một động lực phát triển kinh tế - xã hội, góp phần tăng đầu tư, tiêu dùng, bảo đảm sự tiến bộ và công bằng xã hội.

Trong thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo và triển khai nhiều nhiệm vụ nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội. Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự vào cuộc của các Bộ, ngành và chính quyền địa phương, tình hình phát triển nhà ở xã hội đã có nhiều chuyển biến. 

Kết quả là trong 9 tháng năm 2025, cả nước đã hoàn thành 50.687/100.275 căn (đạt 50,5%), dự kiến đến hết năm 2025 sẽ hoàn thành thêm 38.600 căn (tổng là 89.007/100.275 căn, đạt 89%). Lũy kế đến nay, thực hiện Đề án đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội trong giai đoạn 2021 - 2030, cả nước có 696 dự án nhà ở xã hội đang được triển khai với quy mô 637.048 căn, đạt 60% so với mục tiêu đề ra, trong đó: 165 dự án hoàn thành, quy mô 116.342 căn; 151 dự án đã khởi công xây dựng, đang triển khai với quy mô 132.616 căn; 380 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư, quy mô 388.090 căn.

Mặc dù công tác phát triển nhà ở xã hội đã có kết quả tiến bộ trong thời gian qua nhưng để đạt được mục tiêu của cả giai đoạn 2021 - 2030, nhiệm vụ còn rất nặng nề với khối lượng công việc lớn. Do vậy, việc nghiên cứu, xây dựng Nghị quyết của Chính phủ về việc ban hành cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật và chỉ tiêu pháp lệnh đột phá phát triển nhà ở xã hội là cần thiết nhằm tăng nguồn cung về nhà ở xã hội ngay trong năm 2026 và các năm tiếp theo, đáp ứng nhu cầu nhà ở rất lớn hiện nay, nhất là tại các đô thị lớn, nhiều khu công nghiệp.

Theo dự thảo, Bộ Xây dựng đề xuất 5 cơ chế đặc thù để xử lý các vướng mắc về thủ tục đầu tư, quy hoạch, đất đai và cấp phép xây dựng trong quá trình triển khai dự án nhà ở xã hội.

Cụ thể, với các dự án được đề xuất tại khu đất chưa có hoặc chưa phù hợp quy hoạch đô thị, nông thôn, UBND cấp tỉnh sẽ giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với các sở ngành liên quan để xem xét, trình UBND tỉnh quyết định chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất, không gian kiến trúc và cảnh quan. Trên cơ sở đó, địa phương có thể chấp thuận chủ trương đầu tư và giao chủ đầu tư dự án. Sau khi được phê duyệt, chủ đầu tư phải lập quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 làm căn cứ triển khai các bước tiếp theo.

Đối với trường hợp chủ đầu tư sử dụng tối đa 20% tổng diện tích đất ở trong dự án nhà ở xã hội để xây nhà ở thương mại, thì phải nộp tiền sử dụng đất cho phần diện tích này theo bảng giá đất do UBND tỉnh ban hành tại thời điểm được giao hoặc cho phép chuyển mục đích sử dụng đất.

Nếu dự án không bố trí quỹ đất riêng cho công trình dịch vụ, thương mại, chủ đầu tư được phép dành tối đa 20% tổng diện tích sàn nhà ở để kinh doanh, không tính phần diện tích phục vụ nhu cầu sinh hoạt chung, nhà trẻ, trạm y tế hoặc bãi đỗ xe.

Tại các khu vực phường thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, dự án nhà ở xã hội phải được xây dựng theo mô hình nhà chung cư. Đối với khu vực khác, UBND tỉnh căn cứ điều kiện thực tế để xác định loại hình phù hợp - có thể là chung cư hoặc nhà ở riêng lẻ, nhưng phải tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng nhà ở xã hội theo quy định hiện hành.

Bộ Xây dựng cũng đề xuất người dân thuộc diện tái định cư hoặc được bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất sẽ được ưu tiên mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội mà không cần đáp ứng điều kiện về nhà ở và thu nhập, trừ trường hợp đã được hưởng chính sách tương tự trước đó. Cơ chế này nhằm bảo đảm an sinh, giúp người dân sớm ổn định nơi ở mới.

Bên cạnh đó, Chủ đầu tư dự án được phép lựa chọn cơ chế cấp phép xây dựng linh hoạt. Có thể áp dụng theo Nghị quyết số 201/2025/QH15 về thí điểm cơ chế đặc thù phát triển nhà ở xã hội, hoặc theo quy định tại Luật Xây dựng (sửa đổi) để được miễn giấy phép xây dựng trong một số trường hợp cụ thể.

Theo Bộ Xây dựng, việc ban hành nghị quyết này là cần thiết nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn lớn về quy hoạch, đất đai, thủ tục đầu tư và cấp phép - các khâu vốn đang làm chậm tiến độ triển khai dự án nhà ở xã hội tại nhiều địa phương.

Cơ chế đặc thù được kỳ vọng sẽ rút ngắn quy trình hành chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, đồng thời giúp địa phương chủ động bố trí quỹ đất và lựa chọn nhà đầu tư phù hợp.