Danh tính chủ nhân của 2.750 tấn ammonium nitrate và lý do "quà bom hẹn giờ" bị bỏ lại cảng Beirut

Các chuyên gia cho biết 2.750 tấn ammonium nitrate thuộc một tàu bị bắt giữ vào năm 2013 và bị chủ sở hữu Nga bỏ lại là nguyên nhân gây ra vụ nổ kinh hoàng hôm 4/8.

Một loạt các sự kiện dẫn đến vụ nổ thảm khốc hôm 4/8 ở Beirut dường như đã bắt đầu kể từ cuối năm 2013, khi các sự cố kỹ thuật buộc một tàu chở hàng phải dừng lại đột xuất tại cảng của thành phố.

Chính quyền cảng Lebanon đã bị sốc khi họ lên tàu để kiểm tra. Không chỉ là tàu buôn Rhosus, treo cờ Moldovan, nó còn đang mang theo tới 2.750 tấn ammonium nitrate .

Ammonium nitrate đã được đưa ra khỏi tàu và được lưu trữ trong một nhà kho tại cản, và đây được cho là nguyên nhân gây ra vụ nổ lớn hôm 4/8, khiến ít nhất 135 người thiệt mạng và hàng nghìn người khác bị thương. Số người chết dự kiến ​​sẽ còn tăng thêm khi các nhân viên cứu hộ tiếp tục tìm kiếm trong đống đổ nát, nơi vụ nổ không còn nhiều chỗ đứng. Trên toàn thành phố, ước tính 300.000 người đã bị mất nhà cửa do thảm họa.

Một cuộc điều tra do chính phủ Lebanon đã nhanh chóng được thực hiện. Trong một bài phát biểu, Tổng thống Michel Aoun cho biết chính phủ đã quyết tâm điều tra và vạch trần càng sớm càng tốt những người đã sơ suất và phải chịu trách nhiệm.

Chính phủ cũng tuyên bố tình trạng khẩn cấp kéo dài hai tuần,  cho phép  quân đội nước này làm mọi thứ cần thiết để đối phó với thảm họa.

Ammonium nitrate, thường được sử dụng làm phân bón, có thể trở nên dễ phát nổ khi trộn với các chất cụ thể khác, bao gồm cả dầu nhiên liệu. Video về vụ nổ ở Beirut cho thấy một vụ hỏa hoạn tại một nhà kho và một vụ nổ nhỏ hơn ngay trước vụ nổ, tạo ra một đám mây hình nấm màu cam bay lên bầu trời, gây thương tích và thiệt hại trên phần lớn thủ đô của Lebanon.

Chủ sở hữu của con tàu Rhosus là một công dân Nga, tên Igor Grechushkin, người có địa chỉ cư trú cuối cùng là Síp. Người đàn ông này đã không trả lời các cuộc gọi đến. Trang cá nhân LinkedIn của Igor dường như đã bị xóa.

Trong khi chính Rhosus đã đưa amoni nitrat vào Beirut, câu hỏi lớn hơn là tại sao vật liệu dễ cháy như vậy vẫn nằm im lìm trong lòng thành phố hơn sáu năm sau đó.

Imad Salamey – Phó giáo sư chính trị Trung Đông tại Đại học Mỹ-Liban – cho biết từ lâu, tình trạng hối lộ và tham nhũng luôn là một vấn đề nhức nhối tại cảng Beirut. Ban quản lý tại đây nhận tiền hối lộ đề không hỏi thêm bất kỳ điều gì.

“Một số nhóm bảo kê quản lý cảng biển này. Cách thức hoạt động của chúng như mafia vậy. Chúng không quan tâm tới an toàn của người dân, mà chỉ muốn thu lợi nhuận”, Phó giáo sư Salamey giải thích.

Một số chính phủ nước ngoài cho biết họ đang gửi các đội cứu hộ để giúp chữa trị cho các nạn nhân và tìm kiếm những người sống sót họa sau thảm. Hệ thống chăm sóc sức khỏe của Lebanon đã phải vật lộn để đối phó với sự bùng phát Covid-19 và chịu đựng sự thiếu hụt thuốc men và thiết bị, trước khi vụ nổ xảy ra.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết ông sẽ sớm bay tới Beirut cùng với một đội ngũ nhân viên cứu hộ Pháp. Na Uy, Đức, Hà Lan, Hy Lạp, Ba Lan, Nga, Ả Rập Xê-út, Iran và Qatar cũng cho biết họ đang cử cứu hộ tới.

Ottawa đã thiết lập một đường dây nóng cho bất kỳ người Canada nào ở Lebanon cần hỗ trợ. Hơn 11.000 công dân Canada được đăng ký với chính phủ Canada tại quốc gia này. 

“Chúng tôi sát cánh với người dân Lebanon và cộng đồng người di cư trong thời gian khó khăn này và chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ” Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Pháp, ông François-Philippe Champagne đã viết hôm thứ ba trên tài khoản Twitter của mình.

Hồ sơ vận chuyển cho thấy tàu  tàu chở hàng Rhosus khởi hành từ cảng Biển Đen tại thành phố Batumi (Gruzia) vào ngày 23/9/2013. Điểm đến cuối cùng của lô hàng này là Mozambique. Tuy nhiên, do vấn đề kỹ thuật nên tàu đã tạm dừng tại Beirut vào ngày 21/11/2013.

Sau khi kiểm tra bởi Cảng kiểm soát nhà nước, tàu đã bị cấm đi thuyền. Hầu hết các thuyền viên ngoại trừ thuyền trưởng và bốn thành viên phi hành đoàn đã được hồi hương và ngay sau đó, con tàu đã bị chủ tàu bỏ rơi sau khi người thuê tàu mất hứng thú với hàng hóa trên đó.

“Chủ tàu đã bỏ rơi Rhosus và toàn bộ thủy thủ. Ông ta nói ông ta phá sản. Tôi không tin nhưng chuyện đó cũng không còn quan trọng nữa. Sự thực là ông ấy đã bỏ mặc tàu, thủy thủ đoàn và lô hàng amoni nitrat”, thuyền trưởng Boris Prokoshev trả lời trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 6/2014.

Chủ sở hữu, Igor Grechushkin, thực sự đã bỏ rơi con tàu và thủy thủ đoàn còn lại. Cuối cùng, gần đúng một năm sau khi con tàu bị bắt giữ, một thẩm phán người Lebanon đã cho phép các thủy thủ rời tàu và trở về nhà. 

Do những rủi ro liên quan đến việc giữ lại ammonium nitrate trên tàu, chính quyền cảng đã xả hàng vào kho của cảng. Tàu và hàng hóa vẫn còn lưu tại cảng chờ bán đấu giá và / hoặc xử lý thích hợp.

Sáu năm sau, hàng hóa vẫn còn ở Hangar 12 tại cảng của Beirut.  Và các chuyên gia về chất nổ đã gọi đây là một quả bom hẹn giờ.

“Lưu trữ số lượng lớn ammonium nitrate là nguy hiểm vì tính chất dễ bay hơi của nó. Nó phải được tách biệt khỏi các nguồn nhiệt và đánh lửa, và với số lượng lớn như vậy ở một nơi, những rủi ro là rõ rang”, ông David Videcette, một cựu thám tử chống khủng bố người Anh nói.

Vụ nổ đã tàn phá quận cảng, làm hư hại các cơ sở lưu trữ thực phẩm và đặt ra câu hỏi về việc liệu cảng có thể tiếp tục chức năng chính của mình là tiếp nhận các lô hàng thực phẩm và các vật tư khác hay không. Nếu cảng bị vô hiệu hóa trong một thời gian dài, đó có thể là một đòn giáng mạnh vào nền kinh tế phụ thuộc nhập khẩu của Lebanon, vốn đang rơi vào tình trạng nguy hiểm, với giá lương thực tăng vọt và đồng tiền của nước này nhanh chóng mất giá.

Mộc Miên (Theo The Globe and Mail)