Bạo lực học đường: Hồi chuông báo động những "mâu thuẫn nhỏ, hậu quả lớn"

Thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc và xử lý xung đột

Vụ việc nam sinh lớp 12 bị bạn đâm tử vong sau giờ tan học tại Thanh Hóa, khiến dư luận bàng hoàng, đau xót. Phía sau hành vi bạo lực ấy, các chuyên gia cho rằng những nguyên nhân sâu xa và sự “đứt gãy” trong kết nối giữa gia đình, nhà trường, xã hội.

Trao đổi với PV Đời sống và Pháp luật, PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐHQG Hà Nội) nhận định, đây không chỉ là một bi kịch cá nhân mà là hồi chuông cảnh báo nghiêm khắc về tổn thương sức khoẻ tâm thần học sinh, sự lan tràn của các mẫu hình bạo lực trong xã hội và sự thiếu kết nối trong công tác phòng chống bạo lực học đường.

“Bạo lực học đường đang ngày càng phức tạp, trẻ hóa và tàn nhẫn hơn. Không chỉ là bạo lực thể chất, mà còn là bạo lực tinh thần, bạo lực kinh tế, bắt nạt mạng. Nhiều em sử dụng hung khí để giải quyết mâu thuẫn nhỏ, coi bạo lực là quyền lực”, ông Nam nói.

Theo chuyên gia này, bạo lực học đường không phải lỗi riêng của học sinh, mà là kết quả của sự đứt gãy trong toàn hệ thống. 

Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐHQG Hà Nội) chỉ ra nguyên nhân đầu tiên xuất phát từ gia đình, 70% học sinh có hành vi bạo lực đến từ những mái ấm có bất ổn như ly hôn, bạo hành, thiếu quan tâm. Trẻ không được dạy cách kiểm soát cảm xúc, không được lắng nghe và thường bị ép “ngoan” bằng bạo lực.

Nguyên nhân tiếp theo từ nhà trường, do sự thiếu chuyên viên tâm lý học đường, tư vấn hình thức, giáo viên thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc và xử lý xung đột. Thậm chí, có thể có trường hợp né tránh xử lý vụ việc vì sợ ảnh hưởng danh tiếng.

Cuối cùng là từ xã hội, hiện nay mạng xã hội ngập tràn nội dung bạo lực, nhưng thiếu định hướng. Trẻ tiếp xúc với các clip, trò chơi, hình mẫu “anh hùng bạo lực” gấp nhiều lần so với nội dung tích cực.

“Chúng ta có nhiều chính sách, nhưng vẫn đầy lỗ hổng. Có lẽ đã đến lúc phải nghiên cứu, ban hành Luật Phòng chống bạo lực học đường, quy định rõ trách nhiệm pháp lý của hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh và chính quyền địa phương khi để xảy ra vụ việc", PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh.

Ông đề xuất cần thành lập đơn vị chuyên trách về tâm lý học đường, có cơ sở vật chất và nhân sự đúng chuyên môn; xây dựng cổng thông tin quốc gia để phụ huynh, học sinh tố cáo hoặc cảnh báo sớm hành vi bạo lực.

Cùng với đó, môn Kỹ năng sống và quản lý cảm xúc nên trở thành môn học bắt buộc, có điểm số, có giáo viên chuyên trách. Giáo viên cũng cần được đào tạo năng lực nhận diện sớm tổn thương tâm lý, và biết cách tự “vệ sinh tâm thần” để không mang áp lực cá nhân vào lớp học.

“Cần xử lý kiên quyết nhưng nhân văn, giúp học sinh cam kết thay đổi hành vi thay vì che giấu. Cần phối hợp giữa giáo dục, công an, tòa án để đảm bảo tính nghiêm minh, đồng thời hỗ trợ tâm lý cho cả nạn nhân và người gây hại như một dịch vụ được bảo hiểm chi trả", ông Nam nói thêm.

Không hành động sẽ tiếp tục "đánh mất" trẻ em bằng sự vô tâm

Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, cho rằng những sự việc đau lòng thời gian quan cho thấy lỗ hổng nghiêm trọng trong việc đảm bảo an toàn học đường và quản lý học sinh ngoài giờ học.

Theo ông Cường, cần điều tra rõ nguyên nhân mâu thuẫn, quá trình phát sinh xung đột, vai trò can thiệp của gia đình, bạn bè và nhà trường. Đồng thời phải xác minh nguồn gốc hung khí, nhận thức của học sinh về hành vi nguy hiểm này.

“Một học sinh mất mạng, một em khác có thể vướng vào vòng lao lý, hủy hoại tương lai. Đó là cái giá quá đắt cho sự bồng bột tuổi trẻ và cho cả sự buông lỏng quản lý của người lớn", ông Cường nói.

Luật sư Cường nhấn mạnh, thực tế nhiều học sinh mang dao đến trường vì từng bị bắt nạt hoặc sợ bị hành hung, cho thấy môi trường học đường không còn an toàn. Nếu học sinh bị bạo lực mà không dám báo thầy cô, phụ huynh hoặc đã báo nhưng không được xử lý, thì lỗi thuộc về người lớn.

“Những vụ việc như vậy cần được điều tra đến cùng để rút kinh nghiệm và phòng ngừa. Với học sinh yếu thế, hoàn cảnh khó khăn, thiếu cha mẹ, nguy cơ bị bắt nạt càng cao. Nhà trường và chính quyền phải có giải pháp phối hợp, hỗ trợ, can thiệp kịp thời. Bạo lực học đường không phải là chuyện của riêng nhà trường, mà là trách nhiệm của toàn xã hội", ông nói.

Một xã hội văn minh không thể chấp nhận việc con trẻ giải quyết mâu thuẫn bằng dao, bằng nắm đấm hay bằng thù hận trên mạng.

“Chúng ta phải dạy trẻ biết yêu thương và sống hạnh phúc trước khi dạy chúng cách thành công", PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh.