Bài 1: Mạng xã hội: Con dao hai lưỡi - Tiện ích và tác động khôn lường đến giới trẻ

Mối nguy của "nghiện"  MXH

Có thể thấy mạng xã hội (MXH) đã và đang tồn tại trong khoảng 10 – 15 năm gần đây và thể hiện sức mạnh của mình. MXH ngày nay đã trở thành một “tác động”, một “người bạn” hay một “yếu tố”, một “đòi hỏi” dần mang tính tất yếu của hầu hết mọi nhà, mọi độ tuổi dễ dàng làm quen, trải nghiệm, và sử dụng thường xuyên.

Mạng xã hội ngày nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại.

MXH có ảnh hưởng vừa tích cực vừa tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của con người và điều này đã được rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học chứng minh với những luận cứ khá thuyết phục.

Công việc bận rộn cộng thêm việc trong nhà có 2 con nhỏ 13 tuổi và 5 tuổi khiến chị Minh Hòa luôn trong trạng thái “đầu tắt mặt tối”, không có nhiều thời gian để có thể để mắt đến con 24/24. Nghe con nói bạn bè ở trường đều có tài khoản facebook, chị và chồng thống nhất tạo cho con một tài khoản để tiện liên lạc, kết nối với bạn bè và bố mẹ. Chị bày tỏ lo ngại: Bé nhà mình đang trong độ tuổi dậy thì, nếu để con tiếp xúc thường xuyên với mạng xã hội, tiếp nhận nhiều thông tin sai trái, lệch lạc hay “nghiện” MXH mà phụ huynh lơ là không kiểm soát kịp thời thì không thể biết được hậu quả sẽ như thế nào”.

Trao đổi với phóng viên Đời sống & Pháp luật, GS.TS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu Trưởng Trường Đại học Sư phạm TP. HCM; Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam cho biết: “Từ các góc nhìn nghiên cứu, có thể thấy MXH có tác động đa chiều đến tâm lý và hành vi của giới trẻ. Cụ thể, người dùng theo độ tuổi, kỹ năng khác nhau thì tác động của MXH cũng khác nhau. Trong nghiên cứu của chúng tôi về hành vi nghiện facebook từ những năm 2016-2020 vừa qua thì mức độ nghiện phụ thuộc vào nhận thức của người dùng, hành vi sử dụng và khả năng kiểm soát hành vi của bản thân khi sử dụng. Kết quả phỏng vấn sâu cũng cho thấy một vài nguy cơ như stress, trầm cảm, thiếu kiểm soát cảm xúc… do lạm dụng và nhất là sự lệ thuộc vào MXH”.

GS.TS Huỳnh Văn Sơn cho rằng MXH có tác động đa chiều đến tâm lý và hành vi của giới trẻ.

Cũng theo TS Huỳnh Văn Sơn, một minh chứng cho thấy việc sử dụng MXH thiếu kỹ năng nhất là việc chưa hiểu rõ về MXH và chưa tự chủ khi sử dụng chắc chắn nguy cơ sẽ xảy ra nhiều hơn. Phân tích dưới góc độ hành vi sẽ nhận ra rằng có hai cực cần quan tâm. Một là nếu sử dụng MXH có mục đích, biết kiểm soát, có bộ lọc, có kỹ năng sẽ không ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần. Còn sử dụng MXH thiếu kiểm soát, thiếu bộ lọc, thụ động thiếu phản ứng, tiếp nhận không phản kháng,… với các tin tiêu cực, độc hại, các cảm xúc âm tính thứ phát mang lại thì sức khỏe tâm thần bị tác động đáng kể.

Khuyến cáo của chuyên gia

“Muốn giảm thiểu tác động tiêu cực của MXH đến cảm xúc không phải điều dễ dàng bởi MXH có nhiều vấn đề xoay quanh việc quản lý, kiểm soát cũng như sự khác biệt về nhu cầu, hành vi sử dụng và cả niềm tin ứng xử với MXH”, TS Huỳnh Văn Sơn nói.

Hiện nay không gian mạng với đặc tính dễ ẩn danh, lan truyền nhanh đã trở thành môi trường thuận lợi cho hoạt động phát tán tin giả, tin sai sự thật. Một số trang MXH chạy theo mục đích giật gân, tăng lượt truy cập nên tập trung tổng hợp, chia sẻ, lan truyền những tin, bài có nội dung tiêu cực, thông tin về mặt trái của xã hội, thông tin phản cảm vi phạm thuần phong mỹ tục Việt Nam... Do đó, nếu trẻ em sử dụng MXH không đúng mục đích, thì rất dễ bị nhiễm thông tin xấu, độc mang lại nhiều rủi ro và hiểm họa khó lường. Trên thực tế đã có rất nhiều trường hợp trẻ vị thành niên tiếp xúc với những văn hóa độc hại được lan truyền trên mạng xã hội đã làm theo và gây ra nhiều hậu quả đáng tiếc.

Không thể phủ nhận những lợi ích mà MXH mang lại, tuy nhiên trẻ em khi sử dụng MXH cần có sự giám sát của người lớn và thời gian sử dụng hợp lý. Bên cạnh đó, sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành, nhà trường, gia đình và toàn xã hội là rất quan trọng. Đây là yếu tố góp phần quan trọng để đảm bảo cho trẻ em sử dụng MXH một cách an toàn, hiệu quả trong thời đại công nghệ số.

(Còn nữa)