Năm 1963, ông Chen Laoer, sống tại thị trấn Jiacun, thành phố Bảo Kê, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc, trong khi đào đất trên một vách đá đã phát hiện một vật thể bằng kim loại đã bị gỉ sét. Sau khi rửa sạch, ông nhận ra đây là một chiếc bình Zun được trang trí bằng hoa văn Thao Thiết. Tuy nhiên, do không biết giá trị của nó, ông đã dùng nó làm vật chứa ngũ cốc.
Sau đó, ông Chen Laoer đã bán chiếc bình với giá phế liệu là 30 NDT (khoảng hơn 100.000 đồng vào thời điểm đó). Thật may mắn, một nhân viên cũ của Bảo tàng thành phố Bảo Kê tình cờ nhìn thấy chiếc bình Zun ở một góc của trạm thu mua phế liệu và đã mang nó trở lại bảo tàng.
Cận cảnh bảo vật quốc gia được tìm thấy tại bãi phế liệu. Ảnh: Kknews
Bình Zun có chiều cao 38,5 cm và nặng 14,6 kg. Phần chân đế của nó được thiết kế theo hình tượng sấm sét, phía trên là các bức phù điêu cao với các góc cong và hoa văn hình hạt gạo xen kẽ, tất cả tạo nên một vẻ ngoài mạnh mẽ và tinh xảo.
Năm 1975, nhân dịp kỷ niệm 3 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc và Nhật Bản, một cuộc triển lãm các di tích văn hóa Trung Quốc, bao gồm 100 di vật hàng đầu, đã được lên kế hoạch tổ chức tại Nhật Bản. Trong số đó có chiếc bình đồng với mô hình Thao Thiết. Thật bất ngờ, một chuyên gia về đồ đồng đã phát hiện ra dòng chữ gồm 122 ký tự được khắc bên trong chiếc bình.
Do phát hiện quan trọng này, Cục Quản lý Di sản Văn hóa Nhà nước đã ngay lập tức hủy bỏ việc trưng bày chiếc bình Zun tại Nhật Bản và bắt đầu tiến hành nghiên cứu chuyên sâu về nó.
Sự thật sau đó được làm sáng tỏ, những ký tự bên trong chiếc bình được gọi là Minh văn Hà Tôn, ghi lại những sự kiện quan trọng dẫn đến việc thành lập nhà Chu, cung cấp thông tin quý báu cho việc nghiên cứu lịch sử nhà Chu.
Nếu không có sự phát hiện kịp thời của các chuyên gia, có lẽ món bảo vật quốc gia vô giá này đã không may bị phá hủy trong lò luyện thép. Ảnh: Kknews
Năm 2016, Cục Quản lý Di sản Văn hóa Nhà nước đã lên kế hoạch tổ chức trao đổi đồ đồng với Hoa Kỳ. Phía Hoa Kỳ nhận thức được tầm quan trọng to lớn của bảo vật bình Zun nên đã quyết định mua bảo hiểm cho chiếc bình với số tiền lên đến 30 triệu đô la Mỹ.
Sở dĩ bình Zun có giá trị to lớn như vậy không chỉ nằm ở tay nghề chế tác tinh xảo mà còn ở những giá trị lịch sử vô giá mà những dòng chữ trên thân bình mang lại, phản ánh một phần quan trọng của lịch sử Trung Hoa.