Hàng nghìn năm lịch sử đã chứng kiến nhiều bậc hiền tài, nhưng ba vị thầy giáo dưới đây được tôn vinh là vĩ đại và có tầm ảnh hưởng lớn nhất đối với nền giáo dục và văn hóa Việt Nam
Chu Văn An (1292 – 1370)
Thầy Chu Văn An là một trong những người thầy lỗi lạc mà nhân dân đời đời ngưỡng mộ. Ông có công lớn trong việc xây dựng Quốc Tử Giám, trường đại học đầu tiên của Việt Nam. Ông cũng là người thầy dậy dỗ vua Trần Hiểu Tông và đào tạo ra những vị quan có tài cho triều đình nhà Trần.
Theo VTC News, thầy Chu Văn An sinh ra trong gia đình nghèo ở làng Văn Thôn, xã Quang Liệt, huyện Thanh Đàm (nay là Thanh Trì, Hà Nội). Sinh thời, Chu Văn An xác định đi học để làm nghề dạy học. Khi được thầy khuyên bảo, ông xách lều chõng đi thi và đỗ thái học sinh (tiến sĩ). Dù đỗ đạt cao, Chu Văn An từ chối làm quan, về nhà mở trường dạy học.
Chu Văn An là một trong những người thầy lỗi lạc mà nhân dân đời đời ngưỡng mộ. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Việt Nam/VTC News.
Trở thành thầy giáo, thầy Chu Văn An phát động cuộc cải cách giáo dục đúng nghĩa. Ông bắt tay vào soạn bộ Tứ thư thuyết ước, gồm 10 quyển. Đây chính là bộ giáo trình giảng dạy đầu tiên của nước ta. Ông cũng là người khởi xướng chủ trương học đi đôi với hành.
Tiếng thơm vang đến kinh thành, quan tư đồ Trần Nguyên Đán trực tiếp đến thọ giáo. Vua Trần Minh Tông mời ông ra giúp nước, lần này không phải để làm quan mà là dạy học. Được tin thầy Chu Văn An nhận lời, vua Trần Minh Tông mừng rỡ, giao giữ chức Tư nghiệp Quốc Tử Giám.
Mấy chục năm làm việc ở Quốc Tử Giám, thầy Chu Văn An cống hiến hết mình cho giáo dục. Bên cạnh những học trò xuất sắc như Lê Quát, Phạm Sư Mạnh, ông trực tiếp giảng dạy cho rất nhiều hoàng tử. Bốn người trong số đó sau này lên ngôi vua, gồm vua Trần Hiến Tông, Trần Dụ Tông, Trần Nghệ Tông, Trần Duệ Tông.
Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585)
Nhà giáo Nguyễn Bỉnh Khiêm sinh năm 1491, tự là Hạnh Phủ, hiệu là Bạch Vân cư sĩ hay còn được biết đến với cái tên quen thuộc là Trạng Trình.
Ông sinh ra ở làng Trung An, huyện Vĩnh Lại, phủ Hạ Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc Hải Phòng) dưới thời vua Lê Thánh Tông - thời kỳ thịnh trị nhất của nhà Lê sơ.
Giống như rất nhiều vị hiền nhân khác trong lịch sử, thời thế loạn lạc đã khiến ông không hứng thú với chốn quan trường. Tính từ khi trưởng thành, ông bỏ qua sáu khoa thi dưới triều Lê sơ.
Nhà giáo Nguyễn Bỉnh Khiêm sinh năm 1491, tự là Hạnh Phủ, hiệu là Bạch Vân cư sĩ hay còn được biết đến với cái tên quen thuộc là Trạng Trình. Ảnh: Trường THPT chuyên Nguyễn Bỉnh Khiêm - Vĩnh Long/Dân việt.
Tới năm 1535, dưới thời vua Mạc Đăng Doanh, thời thịnh trị nhất của nhà Mạc, ông mới quyết định đi thi và đậu ngay trạng nguyên. Năm đó, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã ngoài 40 tuổi.
Ngay từ khi chưa đỗ trạng nguyên, thầy Nguyễn Bình Khiêm đã dạy học. Ông giáo dục cho nhân dân và học trò rất nhiều về đạo làm người, đạo lý ở đời, sự học, cách học. Ông coi việc giáo dục phải thực hiện được vai trò định hướng ý chí và hành động cho người học, nhất là việc gắn ý chí học hành với lý tưởng cống hiến hết mình cho đất nước, theo An ninh Thủ đô.
Lê Quý Đôn (1726 – 1784)
Thầy Lê Quý Đôn sinh trưởng trong một gia đình khoa bảng. Từ nhỏ thầy đã nổi tiếng thông minh, chăm học. Năm 14 tuổi, thầy theo cha lên học ở kinh đô Thăng Long. Lúc ấy thầy đã học xong toàn bộ sách kinh, sử của Nho gia. 18 tuổi, thầy thi Hương đỗ Giải Nguyên. 27 tuổi đỗ Hội Nguyên, rồi đỗ Đình Nguyên Bảng nhãn.
Lê Quý Đôn sinh trưởng trong một gia đình khoa bảng. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử quốc gia
Người đương thời khuyên nhau "Thiên hạ vô tri vấn Bảng Đôn", tức là thiên hạ có điều gì không biết thì cứ đến hỏi Lê Quý Đôn. Họ thường gọi ông là "túi khôn của thời đại", nhà bác học lớn của Việt Nam trong thời phong kiến.
Thầy Lê Quý Đôn không chỉ là một nhà bác học mà còn là người thầy xuất sắc ở nước ta hồi thế kỷ XVIII. Thầy từng mở trường dạy học, phụ trách các kỳ thi, lo lắng quan tâm tới việc đào tạo và tuyển dụng các nhân tài. Hình ảnh thầy Lê Quý Đôn tận tụy truyền dạy phương pháp học tập tiến bộ và kiến thức cho học trò đã là tấm gương sáng cho nhiều thế hệ noi theo.